«Հենակետ». Անվտանգություն
«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնն ամփոփել ու համառոտ հրապարակել է տեղեկություններ ընթացիկ շաբաթվա ընթացքում մամուլում և սոցիալական ցանցերում շրջանառվող անվտանգությանը վերաբերող լուրերի մասին.
«Հայ-ադրբեջանական, հայ-թուրքական հարաբերությունների, սահմանների շուրջ ծավալվող զարգացումների մասին․ քրոնիկոն
Ընթացիկ շաբաթվա ժամանակամիջոցում հայ-ադրբեջանական սահմանին կրկին իրադրության փոփոխություններ են արձանագրվել: Մասնավորապես, սեպտեմբերի 28-ին, Ադրբեջանի զինված ուժերի ստորաբաժանումները, հերթական անգամ խախտելով հրադադարի ռեժիմը՝ օգտագործելով ականանետներ և խոշոր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներ, կրակ են բացել ՀՀ սահմանի արևելյան ուղղությամբ, որի հետևանքով հայկական կողմն ունեցել է երեք զոհ։
Նշենք, որ Ադրբեջանի ԶՈւ ստորաբաժանումները սեպտեմբերի 13-ից Գորիսի, Սոթքի Ջերմուկի, Կապանի ուղղություններով ինտենսիվ կրակ են վարել հրետանային միջոցներից, խոշոր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից, ԱԹՍ ներից։ Ադրբեջանի այս հարձակումը 44-օրյա պատերազմի ավարտից հետո տեղի ունեցած ամենալուրջ ռազմական բախումն է:
Սեպտեմբերի 14-ի ժամը 20։00-ից հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով հրադադարի ռեժիմ է սահմանվել, սակայն ժամանակ առ ժամանակ ադրբեջանական կողմն այն խախտում է։
Ներկա պահին հայտնի է, որ ռազմական գործողությունների հետևանքով հայկական կողմի զոհվածների և անհետ կորածների թիվը հասնում է 210-ի, այդ թվում զոհվել է քաղաքացիական 4 անձ, 1 քաղաքացիական անձի գտնվելու վայրը համարվում է անհայտ, վիրավորվել է 293 զինծառայող, 10 քաղաքացիական անձ, գերեվարվել 20 զինծառայող: Այս պահի դրությամբ Վերին Շորժայի հատվածում դեռևս հայ զինվորների մարմիններ կան, սակայն թշնամին թույլ չի տալիս աճյունները հանել։
Ադրբեջանի լայնածավալ ագրեսիայի հետևանքով Սյունիքի, Գեղարքունքի և Վայոց ձորի մարզերի մի շարք բնակավայրերից, ըստ պաշտոնական տվյալների, տեղահանվել է ավելի քան 7600 մարդ, հիմնականում՝ կանայք, երեխաներ, տարեցներ և հաշմանդամություն ունեցողներ։
Սեպտեմբերի 29-ին, կառավարության նիստի ժամանակ, Նիկոլ Փաշինյանն առաջարկել է Հայաստան-Ադրբեջան սահմանին միջազգային դիտորդական առաքելության տեղակայել.
«Մենք շատ ակտիվ աշխատանք ենք իրականացնում միջազգային բոլոր հնարավոր գործընկերների հետ: Որպես միջազգային հանրության պատասխանատու անդամ` մենք ականջալուր ենք և համաձայն ենք բոլոր այն կոչերին, որ հարցերը պետք է լուծել դիվանագիտական խաղաղ ճանապարհով, բայց ինչպես տեսնում եք` Ադրբեջանը շարունակաբար դիմում է ագրեսիվ գործողությունների։
Այս իրավիճակում մենք միջազգային գործընկերներին հետևողականորեն առաջարկում ենք հետևյալ բանաձևը՝ լուծումը կարող է լինել Հայաստան-Ադրբեջան սահմանին միջազգային դիտորդական առաքելության տեղակայումը, կլինի դա՝ ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի, ԵԱՀԿ-ի, թե որևէ այլ միջազգային կազմակերպության»,- ասել է Փաշինյանը։
Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան՝ անդրադառնալով Հայաստան-Ադրբեջան սահմանին միջազգային դիտորդական առաքելության տեղակայման հետ կապված՝ պաշտոնական Երևանի հայտարարության վերաբերյալ հարցին, հայտնել է․ «Մոսկվան հանդես է գալիս եռակողմ հայտարարությունների անվերապահ կյանքի կոչման օգտին. այն ներառում է տեսություն և պրակտիկա, տեղի ունեցածի մատնանշում և ապագայի ծրագիր: Դրանք իրական, այլ ոչ թե թվացյալ ճանապարհային քարտեզ են»:
Նա նշել է, որ կողմերի միջև ձեռք բերված պայմանավորվածությունները չեն մնացել թղթի վրա և քայլ առ քայլ կյանքի են կոչվել: «Այն, ինչ իրապես գործում է, չի կարելի փոխարինել թվացյալով»,- ասել է դիվանագետը:
Ոչ տարածաշրջանային խաղացողները փորձում են ապակայունացնել իրավիճակը Անդրկովկասում, հավելել է Զախարովան:
Հայաստանի պաշտպանության նախարար Պապիկյանը Փարիզում հանդիպել է Ֆրանսիայի պաշտպանության նախարար Լեկորնուի հետ։ Այս մասին «Ֆեյսբուքում» գրառում է կատարել Ֆրանսիացի նախարարը։
«Մենք քննարկել ենք իրավիճակը Ադրբեջանի հետ սահմանին, որտեղ ռազմական գործողությունները պետք է դադարեցվեն և ադրբեջանական ուժերը վերադառնան իրենց սկզբնական դիրքեր»,– գրել է նա։
Սեբաստիեն Լեկորնուն նաև հայտնել է, որ հանդիպման ընթացքում ինքը հայտարարել է իրավիճակը գնահատելու նպատակով Հայաստան շտապ կարգով պատվիրակություն գործուղելու մասին։
Ադրբեջանում Իրանի դեսպան Սեյեդ Աբաս Մուսավին Ադրբեջանի առաջին փոխնախագահի օգնական Էլչին Ամիրբեկովի հետ հանդիպմանը հայտարարել է Բաքվի և Երևանի միջև բանակցությունների հարթակ դառնալու Թեհրանի պատրաստակամության մասին։
Ինչպես գրում են ադրբեջանական լրատվամիջոցները, կողմերը քննարկել են երկկողմ հարաբերությունների վերջին զարգացումները, Կովկասում տիրող իրավիճակը և տարածաշրջանին առնչվող հարցերի շուրջ Իրանի սկզբունքային դիրքորոշումը։
Մուսավին վերահաստատել է Իրանի դիրքորոշումը միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների անփոփոխության վերաբերյալ։
«Տարածաշրջանում Իրանի կենսական և երկարաժամկետ շահերին չհամապատասխանող աշխարհաքաղաքական փոփոխություններ չպետք է լինեն»,- ասել է Մուսավին:
Նիկոլ Փաշինյանը կառավարության վերջին նիստում հայտարարել էր, թե Ադրբեջանը փորձում է այնպես անել, որ Հայաստանին զենք չմատակարարեն.
«Ադրբեջանական կողմը, բոլոր այն ուղղություններով, բոլոր այն դեպքերում, որտեղ հնարավոր է, ցավոք, որոշակի հաջողություններ ունի, նաև մեր դաշնակիցների հետ հարաբերությունների իմաստով։ Նրանք փորձում են այնպես անել, որ Հայաստանին զենք, ռազմամթերք չմատակարարվի։ Մենք դեպքեր ունենք, երբ 100 միլիոնավոր դոլարներ վճարված են, բայց Հայաստանի նկատմամբ մատակարարումների պարտավորությունները չեն կատարվում, այդ թվում՝ դաշնակից երկրների կողմից։ Սա, իհարկե, ցավալի իրողություն է, և մենք խորապես պիտի վերլուծենք այս իրադրությունը»,-հայտարարել է Փաշինյանը:
Մասնագետների կարծիքով՝ Փաշինյանը նկատի ուներ Ռուսաստանին։
Հայկական լրատվական կայքերից մեկի հարցմանն ի պատասխան, ՊՆ-ից էլ հայտնել են, որ ՀՀ զինված ուժերի կարիքների համար սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի ձեռքբերումները երևբևէ չեն ընդհատվել, ՌԴ-ի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության գործընթացը իրականցվում է կնքված պայմանագրերին համապատասխան։
Երեկվա ասուլիսի ժամանակ էլ Փաշինյանը նշել է, որ պետք է տարանջատել Պաշտպանության նախարարության հայտարարությունը իր հայտարարությունից։
«Պաշտպանության նախարարության հայտարարության մեջ գրված է՝ Ռուսաստանի Դաշնություն, իմ հայտարարության մեջ Ռուսաստանի Դաշնության մասին ոչինչ ասված չէ, եւ որեւէ կոնկրետ երկրի անուն ասված չէ։ Ինչ վերաբերում է իմ նշած դեպքին, դա տարբերակներից մեկն է՝ կամ գումարը ետ ստանալ ու գնում անել այլ տեղից, կամ ստանալ նախատեսված սպառազինությունը»,– ասել է նա։
ՀԱՊԿ-ի շուրջ ընթացող քննարկումների վերաբերյալ
Ղազախստանի պաշտպանության նախարարությունը ՀՀ պաշտպանության նախարարությունից ՀԱՊԿ զորավարժություններին չմասնակցելու որոշման մասին պաշտոնական տեղեկություն է ստացել։ Այս մասին հայտնել է Ղազախստանի պաշտպանական գերատեսչությանը։
Ավելի վաղ Հայաստանը հայտնել էր, որ զինվորականները չեն մասնակցի Ղազախստանում ՀԱՊԿ զորավարժություններին Ադրբեջանի հետ սահմանին տիրող իրավիճակի պատճառով։
Նշենք, որ արագ արձագանքման հավաքական ուժերի «Փոխգործակցություն-2022», «Պոյիսկ-2022», «Էշելոն-2022» զորավարժությունները մեկնարկել են սեպտեմբերի 26-ին և տևելու են մինչև հոկտեմբերի 8-ը։
Որոշ քաղաքական գործիչների քննադատությունը Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) հասցեին անհիմն է և չի նպաստում կառուցողական աշխատանքին։ Այս մասին ճեպազրույցի ժամանակ հայտարարել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան։
«Առանձին քաղաքական գործիչներից հնչող անհիմն քննադատությունը ՀԱՊԿ - ին օգուտ չի բերում և չի նպաստում փոխընդունելի որոշումների ընդունմանը», - ասել է նա:
Զախարովան նաեւ նշել է, որ ՀԱՊԿ զորավարժություններին չմասնակցելու Հայաստանի իշխանությունների որոշումը պայմանավորված է հանրապետությունում տիրող իրավիճակով: «Ինչ վերաբերում է Երևանի կողմից այս տարի զորակազմ չուղարկել Ղազախստանում կայանալիք ՀԱՊԿ համատեղ զորավարժություններին մասնակցելու համար որոշմանը, ես կարծում եմ, որ այս հարցում Հայաստանը գործում է ելնելով այն առաջնահերթ խնդիրներից, որոնք դրված են իր առջև, հաշվի առնելով ներկա իրավիճակը: Մենք պետք է հասկանանք, որ ՀԱՊԿ-ի անդամ երկրները պետք է համագործակցեն ՀԱՊԿ-ի հետ», - ասել է նա: Ընդհանուր առմամբ, Կազմակերպության շրջանակներում Հայաստանի հետ փոխգործակցությունը կարելի է բնութագրել որպես արդյունավետ», - նշել է դիվանագետը։
Հայկական լրատվամիջոցներն ուշադրություն են դարձրել այն փաստին, որ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարը չի հանդիպել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ։
Նշվում է, որ Զասը, ով Հայաստանում մնացել էր մեկ շաբաթից ավելի, բարձր մակարդակով չի ընդունվել։ ՀԱՊԿ մամուլի քարտուղար Վլադիմիր Զայնետդինովը բացատրել է, որ Փաշինյանը Զասի հետ չի հանդիպել, քանի որ ԱՄՆ-ում էր՝ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի նիստին (որտեղից մեկնել էր Ֆրանսիա)։ Սակայն սեպտեմբերի 29-ին, երկրորդ այցելության ժամանակ, Զասը հանդիպել է Փաշինյանի հետ և խոսել աշխատանքի արդյունքների մասին։
ՀԱՊԿ–ն ունի պատասխանատվության գոտի, եթե չկա պատասխանատվություն, ուրեմն չկա կազմակերպություն․երեկ ասուլիս ժամանակ նշել է Փաշինյանը։
ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել է, որ քննարկվում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման համար Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) դիտորդներին օգտագործելու հնարավորությունը.
«Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հարցում կարևոր է նաև ԱՊՀ-ի աջակցությունը»,- ԱՊՀ անդամ երկրների անվտանգության մարմինների և հետախուզական ծառայությունների ղեկավարների հետախուզական գործունեության 18-րդ հանդիպման ժամանակ հայտարարել է Լավրովը:
Ռազմագերիների, անհետ կորած, զոհված զինծառայողների հետ կապված հարցերի մասին
Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչությունից հայտնում են, թե ի պատասխան ՀՀ կառավարության կողմից Ադրբեջանի դեմ Եվրոպական դատարան ներկայացված միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին մի շարք պահանջների, Ադրբեջանի կառավարությունը Եվրոպական դատարանից խնդրել է լրացուցիչ ժամանակ ռազմագերիների մասին ամբողջական տեղեկություն տրամադրելու համար։
Խնդրանքը բավարարվել է դատարանի կողմից։ Ադրբեջանի համար նշանակված նոր վերջնաժամկետը սեպտեմբերի 29-ն է։ Սակայն մինչ այս պահը ռազմագերիների վերաբերյալ ամբողջական տեղեկատվություն չի տրամադրվել։
Արցախյան երրորդ՝ 44-օրյա պատերազմի հետևանքով ունենք 156 գերի, որոնք հայրենադարձվել են, բայց և կան մեծաթիվ գերիներ, որոնք դեռևս պահվում են Ադրբեջանում։ Այս տվյալները հրավիրված մամուլի ասուլիսին փոխանցել է ՄԻԵԴ-ում հայ ռազմագերիների շահերի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանը։
«Չափազանց կարևոր և զգայուն խնդիր է, որ ունենք շուրջ ութ տասնյակ գերիներ, որոնք առ այսօր պաշտոնապես չեն ընդունվում Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից, և այս ընթացքում ենթարկվել են բռնի անհայտացման։ Մինչև սեպտեմբերի 13-ի պատերազմը՝ Ադրբեջանում պահվող գերիների թիվը պաշտոնապես 33 է, իսկ հետպատերազմյան շրջանում ունենք շուրջ 20 նոր գերեվարման դեպք»,- ասել է Սահակյանը։
Այլ թեմաներ
Հայկական մամուլում ակտիվ լուսաբանվել է նաև Հայաստանի կողմից երկու քուրդ ազատամարտիկներ Աթիլլա Չիչեքին եւ Հուսեյին Յըլդրըմին Թուրքիային արտահանձնելու թեման։
ԱԱԾ-ում քրեական գործ է հարուցվել՝ պարզելու, թե ինչպես են երկու քուրդ ազատամարտիկներ Աթիլլա Չիչեքին եւ Հուսեյին Յըլդրըմին Թուրքիայում հայտնվել:
Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն Լոս Անջելեսում թուրք համայնքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը խոսել է նաև հայ-թուրքական ու հայ-ադրբեջանական գործընթացների մասին:
Չավուշօղլուն նշել է, որ 44-օրյա պատերազմից հետո Կովկասում խաղաղության ու կայունության համար մթնոլորտ է ստեղծվել՝ պնդելով, որ տևական խաղաղության համար Հայաստանն ու Ադրբեջանը պետք է ստորագրեն հատկապես Ադրբեջանի առաջարկած համապարփակ խաղաղության պայմանագիրը:
«Զանգեզուրի միջանցքի» մասին խոսելով՝ նա նշել է․ «Այժմ արդեն Հյուսիսային միջանցքը դադարել է արևելք-արևմուտք առևտրի մեջ այլընտրանքային միջանցք լինելուց: Այժմ պետք է քննարկել Միջին միջանցքը՝ Ադրբեջան, Թուրքիա, Վրաստան, եթե Հայաստանն էլ այս նախագծերն իրականացնի, ինքն էլ կընդգրկվի դրանում»:
Անդրադառնալով հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացին՝ Չավուշօղլուն նշել է. «Մենք էլ Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու համար հատուկ ներկայացուցիչներ ենք նշանակել: Ասացինք՝ Վիեննան ու Մոսկվան մի կողմ թողնենք, Հայաստանում հանդիպենք, որոշ ժեստեր արեցինք՝ մեր օդային տարածքը բացեցինք, ուղիղ չվերթները սկսվեցին, օդային փոխադրումները, առևտուրը սկսվում է:
Արդյունքում մենք որոշակի քայլեր արել ենք, բայց Հայաստանն իր վրա եղած ճնշումների պատճառով դեռ չի կարողանում մեր ուզած համարձակ քայլերն անել»։
Հայաստանի վարչապետի և Թուրքիայի նախագահի հանդիպում առաջիկայում կարող է տեղի ունենալ, «Ազատության» հետ զրույցում ասել է ԱԺ փոխնախագահ Ռուբեն Ռուբինյանը՝ նշելով՝ «օրակարգը Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն է»:
Հոկտեմբերի 2-ին Ժնևում կայանալու է Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի հանդիպումը։ Այդ մասինտեղեկանում ենք ՀՀ ԱԳՆ-ի մամլո քարտուղարությունից։
ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսիի գլխավորած կոնգրեսական պատվիրակության Հայաստան կատարած այցից մեկ շաբաթ անց, պատվիրակության մաս կազմող, Կոնգրեսի հայկական հարցերով խմբի համանախագահ Ջեքի Սփիերը հանդես է եկել ադրբեջանական պատերազմական հանցագործությունները ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Արցախում դատապարտող օրենսդրական նախաձեռնությամբ՝ կոչ անելով կիրառել պատժամիջոցներ և դիմել միջազգային տրիբունալներին՝ համապատասխան հետաքննություններ անցկացնելու համար։
Սփիերի նախաձեռնությունը հաջորդում է Ադամ Շիֆի և Կոնգրեսի հայկական խմբի ղեկավարների կողմից շրջանառության մեջ դրված մեկ այլ՝ 1351 բանաձևի նախագծին։ Այն կոչ է անում անհապաղ դադարեցնել ԱՄՆ-ի օգնությունը Ադրբեջանին և դատապարտել ադրբեջանական հարձակումը Հայաստանի և Արցախի դեմ։ Բանաձևի նախագիծը ներկայումս ունի 44 կոնգրեսականի ստորագրություն:
Հարավային Կովկասում տրանսպորտային ու տնտեսական կապերի ապաշրջափակման հարցերով եռակողմ աշխատանքային խումբը որոշումներ է կայացում՝ ելնելով բացառապես կողմերի սուվերենության սկզբունքից։ Այնպես, որ փոխվարչապետերի մակարդակով եռակողմ աշխատանքային խմբի աշխատանքում «էքստերիտորիալ միջանցքի» մասին խոսք լինել չի կարող։ Այդ մասին, «Ինտերֆաքս»-ի փոխանցմամբ, «Ռոսսիյսկայա գազետա»-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը։
«Ճանապարհի նկատմամբ հսկողությունն իրականացնում է այն կողմը, որի տարածքով անցնում է ճանապարհը։ Դա նշանակում է, որ եթե ճանապարհն անցնում է հայկական տարածքով, վերահսկում է Հայաստանը, եթե ադրբեջանական՝ Ադրբեջանը»,-շեշտել է Օվերչուկը։
ՊՆ
Հնդկաստանի պաշտպանության նախարարությունը Հայաստանի հետ համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերի, հրթիռների եւ արկերի մատակարարման խոշոր պայմանագրեր է կնքել, գրում է հնդկական Economic Times հանդեսը:
Նշվում է, որ պայմանագրերը ստորագրվել են այս ամսվա ընթացքում։ Ըստ այդմ, Հայաստանը Հնդկաստանից կստանա ժամանակակից Pinaka hամազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր, հակատանկային միջոցներ և այլ զինամթերք:
Գործարքի արժեքը մոտ 245 միլիոն դոլար է:
Սա առաջին անգամը չէ, որ սպառազինություն է արտահանվում Հայաստան։ Հնդկաստանը Հայաստանին սպառազինություն էր վաճառել նաև 2020թ.-ին։ Այդ ժամանակ հայկական կողմը ձեռք էր բերել չորս Swathi ռադար։
Այն հրապարակումները, որ եղել են հնդկական մամուլում, մեր կողմից չեն հերքվել: Երեկվա ասուլիսի ժամանակ ասել է Փաշինյանը։
Սեպտեմբերի 27-ին հայտնաբերվել է ադրբեջանական լայնածավալ ռազմական ագրեսիայի ժամանակ՝ սեպտեմբերի 14-ից անհայտ կորած համարվող շարքային Սամվել Գրիգորիի Անթալյանը:
Զինծառայողի առողջական վիճակը բավարար է: Այս մասին հայտնում է ՀՀ ՊՆ-ն։
ՀՀ պաշտպանության նախարարության առաջարկած նախագծի հիման վրա ՀՀ կառավարությունը որոշում է ընդունել հերթական պլանային վարժական հավաքներ հայտարարելու մասին: Այս մասին հայտնում է ՀՀ ՊՆ-ն։
Հերթական պլանային հավաքներին ներգրավվելու են պահեստազորայիններ՝ համազորային և հրթիռահրետանային մասնագիտություններով: Վարժական հավաքներն անցկացվելու են մինչև նոյեմբերի 22-ը»։