Perfluoralkilne i polifluoroalkilne supstance (PFAS) velika su grupa od više hiljada sintetičkih hemikalija, čija je primjena u modernom društvu vrlo raširena, a samim time bilježi se i vrlo visoka pojavnost istih u prirodi.
Sve hemikalije iz te grupe sadržavaju veze ugljenika i flora, jednu od najsnažnijih hemijskih jedini u organskoj hemiji, koja im omogućava da budu otporne na razgradnju pri upotrebi i u okolini.
Većina hemikalija iz grupe PFAS lako se prenosi okolinom i prelazi velike udaljenosti u odnosu na izvor ispuštanja, a zbog činjenice da se ne razgrađuju prozvane su i "vječnim hemikalijama". Izvor im je isključivo ljudska aktivnost, a najčešće ih se može naći u raznim bojama, premazima, proizvodima za zaštitu površina od prljavštine te sredstvima za poliranje.
Zagađenja PFAS-om često se pronalaze u podzemnim vodama, površinskim vodama i tlu, a najnovije istraživanje naučnika sa univerziteta u Stokholmu pokazalo je da se ove opasne hemikalije mogu pronaći u kišnici i snijegu svuda u svijetu. Pronađene su tako čak i u području Tibeta i na Antarktici.
Nivoi od dozvoljenih
Tokom proteklih 20 godina, dozvoljene granične vrijednosti ovih spojeva u vodi za piće značajno su smanjene (u SAD je vrijednost smanjena čak do 37,5 miliona puta za određene spojeve) budući da su istraživanja pokazala njihovu toksičnost i povezala ih s brojnim bolestima.
Uzmu li se ove referentne vrijednosti iz SAD kao relevantne, tada se kišnica više nigdje u svijetu ne može smatrati sigurnom za piće, pokazuju rezultati ove studije. "Iako u industrijalizovanom svijetu kišnicu ne pijemo često, mnogi ljudi širom svijeta očekuju da ona bude sigurna za piće i da osigurava izvor pitke vode", kaže voditelj istraživanja Ijan Kuzins.
Istraživanje je takođe pokazalo da se nivo štetnih PFAS grupa u atmosferi ne smanjuje, uprkos tome što ih je veliki svjetski proizvođač, 3M, izbacio iz upotrebe prije 20 godina. Oni tamo ostaju i kruže prirodom, iz atmosfere dolaze u vodu i okeane, potom se preko aerosola vraćaju u atmosferu. Naučnici očekuju da će slična situacija ostati kakva jeste, odnosno da će nivoi ovih spojeva i dalje biti više od dozvoljenih nivoa. Njihovo uklanjanje iz prirodnog ciklusa vrlo je skupo, a naučnici poručuju da bi taj trošak trebalo da snose oni koji su generisanjem tih hemikalija profitirali - dakle, njihovi proizvođači, piše bug.hr.