Πριν από μόλις πέντε χρόνια, ο ηγέτης της Κίνας Xi Jinping διακήρυξε ότι η Πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (Belt and Road Initiative-BRI) ήταν το «έργο του αιώνα». Τώρα το τεράστιο πρόγραμμα για την κατασκευή συχνά αξιόλογων υποδομών στις αναπτυσσόμενες χώρες μεταμορφώνεται σε μια επιχείρηση οικονομικής πυρόσβεσης μεγάλης κλίμακας.
Η συνολική αξία των δανείων από κινεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για έργα σε χώρες της BRI που έπρεπε να επαναδιαπραγματευθούν το 2020 και το 2021 έφτασε τα 52 δισ. δολάρια, σύμφωνα με στοιχεία της ερευνητικής ομάδας Rhodium Group, με έδρα τη Νέα Υόρκη. Το ποσό αυτό είναι υπερτριπλάσιο των 16 δισ. δολαρίων των δύο προηγούμενων ετών.
Με αυτόν τον τρόπο το σχέδιο του Xi γίνεται η πρώτη κρίση χρέους της Κίνας στο εξωτερικό. Οι επαναδιαπραγματεύσεις — οι οποίες αφορούσαν κυρίως διαγραφές δανείων, καθυστερημένα χρονοδιαγράμματα πληρωμών και μειώσεις των επιτοκίων — έγιναν αναγκαίες λόγω της επιδείνωσης των χρηματοοικονομικών συνθηκών στις χώρες οφειλέτες και των προβλημάτων που σχετίζονται με τα έργα.
Η κλίμακα της BRI το καθιστά αυτό ένα ζήτημα παγκόσμιας σημασίας. Η Κίνα κατατάσσεται ως η μεγαλύτερη πηγή αναπτυξιακής πίστης στον υπόλοιπο κόσμο, έχοντας επισκιάσει την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Επίσης χορηγεί περισσότερα αναπτυξιακά δάνεια στο εξωτερικό από ότι τα 22 μέλη της Λέσχης του Παρισιού μαζί.
Σίγουρα, η απότομη επιδείνωση του δανειακού χαρτοφυλακίου της BRI το 2020 και το 2021 οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην πανδημία. Ωστόσο, το Πεκίνο θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσει ότι τα ελαττώματα στον σχεδιασμό του προγράμματος - συμπεριλαμβανομένης της γενικής έλλειψης διαφάνειας, της ανεπαρκούς διαχείρισης κινδύνων στα έργα και της συμμετοχής πολλών από τα πιο επικίνδυνα κράτη-οφειλέτες στον κόσμο – επίσης επιβάρυναν την κατάσταση.
Οι μελέτες περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων σχεδόν πάντα απουσιάζουν από έργα υποδομής της Πρωτοβουλίας «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» που χρηματοδοτούνται από τις δύο μεγάλες τράπεζες της Κίνας και τις κρατικές εμπορικές τράπεζες της. Αν και αυτό μπορεί να επιταχύνει την εφαρμογή, ωστόσο αυξάνει τους κινδύνους στη συνέχεια. Οι λαϊκές διαμαρτυρίες, οι χρόνιες καθυστερήσεις και οι καταγγελίες για διαφθορά έχουν επηρεάσει αρνητικά πολλά από τα υψηλού προφίλ έργα της BRI.
Η επιλογή ριψοκίνδυνων βασικών οφειλετών —συμπεριλαμβανομένων του Πακιστάν, της Βενεζουέλας, της Ρωσίας, της Αγκόλας, του Ισημερινού, της Αργεντινής, της Σρι Λάνκα, της Ζάμπια και του Ιράν— είναι ένα άλλο μειονέκτημα σχεδιασμού. Καθώς τα δάνεια για τα έργα «σκάνε», το Πεκίνο έχει υποχρεωθεί να παράσχει «δεκάδες δισεκατομμύρια» δολάρια σε «δάνεια διάσωσης» στις χώρες της BRI για να αποτρέψει την αθέτηση υποχρεώσεων, σύμφωνα με έρευνα της ομάδας ερευνών AidData.
Το πιεστικό ζήτημα τώρα για την Κίνα και για τους οφειλέτες της BRI που έχουν ήδη χρεοκοπήσει -όπως η Σρι Λάνκα και η Ζάμπια- είναι πώς να επιλύσουν γρήγορα τις κρίσεις μαζί με άλλους πιστωτές όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, πολυμερείς δανειστές και διεθνείς ομολογιούχοι.
Αν και η συνεργασία με πολυμερείς δανειστές πάει ενάντια στον διμερή σχεδιασμό της BRI, το Πεκίνο θα πρέπει να επιδιώξει να ακολουθήσει μια ευρεία αρχή ισοτιμίας. Αντί να τοποθετείται ως πιστωτής προτεραιότητας, η Κίνα θα πρέπει να συμφωνήσει στην αποπληρωμή των δανείων με σχεδόν ίσους όρους με την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλους πολυμερείς φορείς και να κάνει παρόμοιο κούρεμα στις αποπληρωμές. Αυτό θα επιτάχυνε τις αποφάσεις και θα μείωνε την οικονομική δυσπραγία στα κράτη που αθετούν τις πληρωμές τους.
Μακροπρόθεσμα, η Κίνα θα πρέπει επίσης να αναθεωρήσει τον τρόπο με τον οποίο χορηγεί αναπτυξιακά δάνεια μέσω της BRI. Και εδώ, θα πρέπει να υιοθετήσει μια πιο πολυμερή προσέγγιση, συνεργαζόμενη με πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες και διεξάγοντας επαρκείς μελέτες διαχείρισης κινδύνων πριν από την επικείμενη χρηματοδότηση.
Σε αυτό, έχει ένα έτοιμο παράδειγμα που μπορεί να ακολουθήσει. Η Asian Infrastructure Investment Bank, ένας πολυμερής δανειστής με έδρα το Πεκίνο και με επικεφαλής την Κίνα, εκτελεί ένα πλήρες φάσμα μελετών διαχείρισης κινδύνου προτού χορηγήσει δάνεια. Στα έξι χρόνια από την ίδρυση της AIIB, διατηρεί ένα από τα πλέον ποιοτικά βιβλία δανείων στον κόσμο.
Πηγή: Financial Times