«Γράφουμε όπως συντυχάννουμεν» η νέα σελίδα στην κυπριακή διάλεκτο. Κάθε Κυριακή στον «Πολίτη», γράψετε κι εσείς όπως συντυχάννετε. Συντονιστής: Ιάκωβος Χατζηπιερής.
Ένα βραβείο για την ειρήνη τζιαι την μέρωση
Γράφει ο Τάσος Κωστέας
Την περασμένη Τετάρτη, το Παγκύπριο Συμβούλιο Ειρήνης έδωκε τα βραβεία ειρήνης σε τέσσερεις Kυπραίους, θκυο Ελληνοκύπριους τζιαι θκυο Τουρκοκύπριους - άσιλα Κυπραίους. Είναι μωρά, παιθκιά τζιαι νέοι που εγλυτώσαν που τον πόλεμο τον Αύγουστο του ’74 – αλλά ινταλοής εγλυτώσαν;! Τζι’ όμως, παρόλα τα βάσανα που τραβήσαν τζιαι είδαν ομπρός τους, εσταθήκαν στα πόδκια τους τζιαι εγινήκαν πρεσβευτές τζιαι αγγελιοφόροι της ειρήνης. Τούτοι είναι ο Γιώργος Λιασής, ο Πέτρος Σουππουρής, ο Χουσεΐν Ακανσόι τζιαι ο Σουάτ Καφαντάρ.
Σφαγή Ι
Οι πρώτοι θκυο είναι που το Παλαίκυθρο, ένα χωρκό που εγίνην μια μεγάλη σφαγή που παραστρατιωτικούς Τουρκοκύπριους. Εγλυτώσαν που θαύμα ο Πέτρος Σουππουρής και ο αρφός του ο Κώστας, μωρά τότε, 10 και 8 γρονών, με σφαίρες πας στα κορμιά τους - ίσσια που γλυτώσαν. Οι δικοί τους εχαθήκαν τζιαι θαφτήκαν άρον άρον. Ο Γιώργος έφαεν 11 σφαίρες πας στο κορμίν του. Τζιαι τούτος ίσσια πο’ γλύτωσεν. Είχαν τους ώρες πολλές μέσ’ στο ίδιο σπίτι, δίχα νερό, δίχα φαΐν, μες στο καλοτζιαίριν να χάννουν γαίμαν. Γυρόν γυρόν, πεθαμμένα πλάσματα, οι μανάες, παππούες, ανήψια τζιαι ανηψιάες. Μαζί με την αρφήν του, που εγλύτωσεν τζιαι τζιείνη, επήραν τους στα νοσοκομεία στη Χώρα τζιαι στην Τζιερύνεια. Εμείναν πάνω που τρεις μήνες ως που τους έφερεν ο Ερυθρός Σταυρός πουποδά.
Σφαγή ΙΙ
Οι θκυο Τουρκοκύπριοι – ίνταλος τζιαι ζιουν με τζιείνα που είδαν, ένας θεός ιξέρει. Ο Σουάτ εγλύτωσεν που την Τόχνη, τότε που επιάαν τούς άντρες ούλλους του χωρκού αιχμαλώτους να τους πάρουν μισς στη Λεμεσό σε στρατόπεδο. Τζι’ αντί σε στρατόπεδο, επιάαν τους τζιαι πήραν τους σε ένα ερημικό τόπο τζιαι παίξαν τους – έναν, έναν πας στην κκελλέ. Ο Σουάτ έφαν την ξυστά – ίσσια πό ζησεν μανιχός του. Έμεινε που κάτω που τους πεθαμένους συγγενείς τζιαι φίλους του κάμποσες ώρες ώσπου τζιαι σηκώστην, τζιαι εβρέθην ένας τζιαι επήρεν τον στα Ηνωμένα Έθνη να γλυτώσει. Ο Χουσεΐν εγλύτωσεν που την Μάραθα, την Αλόα τζιαι τον Σανταλάρη στες 14 Αυγούστου 1974. Τζιειμέσα, που κάμποσοι κατάπελλοι φασίστες, δικοί μας τζιαι που την Ελλάδα, εσκοτώσαν 128 μωρά, γεναίτζιες τζιαι γέρους, άμπα τζιαι πουν τι ετραβήσαν πού λλόου τους πού τες 20 του Ιούλη που τους επιάαν – τα κάστια του Ιησού Γριστού. Εκατόν είκοσι οκτώ πλάσματα, το πιο μιτσίν εννιά ημερινών – βρέφος. «Λαμπρόν να τους κάψει», εν’ η πρώτη κουβέντα που λαλούν οι παραπάνω άμα ακούουν τον Χουσεΐν να εξιστορεί τι επεράσασιν τζιαι πώς εγλύτωσεν χωσμένος σ’ ένα πιθάρι στη Μάραθα. Εκατόν είκοσι οκτώ πλάσματα που τα εθάψαν μεσ’ ένα λάκκο με σκύβαλλα. Ήβραν τους στες 17 τ’ Αούστου, τζιαι το κάγριν τζι’ ο θυμός ήτουν τόσα, που δεν ιξέρουμεν πόσοι δικοί μας αιχμαλώτοι εχαθήκαν που εκδίκηση, πού τζιείντην ημέρα τζι’ ύστερα.
«Κανεί πιον!»
Το μίσος τζι’ η εκδίκηση εφέραν πολλά κακά τζιαι στες θκυο κοινότητες. Οι άνθρωποι δύσκολα ξεπερνούν τούτα τα πάθη, αλλά άμα τα ξεπεράσουν μιαλυνίσκουν σε ήθος, γρόνο τζιαι Ιστορία. Η Ιστορία μας εν’ γεμάτη που τέθκοια παραδείγματα τζιαι το πιο μεγάλο, φαίνεσταί μου, εν’ η Ορέστεια του Αισχύλου. Μια τριλογία που τρεις τραγωδίες που επαίχτηκε για πρώτη φορά στα Διονύσια της Αθήνας το 458 π.Χ. τζιαι επήρε το πρώτο βραβείο. Οι τραγωδίες είναι ο Αγαμέμνων, οι Χοηφόροι και οι Ευμενίδες που έχουν θέμα την δολοφονία του Αγαμέμνωνα που την Κλυταιμνήστρα μόλις εστράφην που την Τροία, η δολοφονία της Κλυταιμνήστρας πού τον γιο της τον Ορέστη τζιαι την δίκη του Ορέστη γιατί εσκότωσε την μάνα του. Σαν τον εδικάζαν, μπαίνει μες στην μέση η Αθηνά τζιαι λαλεί: «Κανεί πιον! ΚΑΝΕΙ! Πόσους σκοτωμούς; Ώσπου θα πάει τούντο κακόν;» τζιαι έτσι ο Ορέστης αθωώθηκε, αλλά εκαταδικάστην να ζιει με τες Ερινύες που είναι οι τύψεις. Πιο ύστερα λυπούνται τον τζιαι γίνουνται Ευμενίδες. Η Ορέστεια είναι ένα βαθκιά πολιτικό έργο του Αισχύλου τζιαι των ελληνικών γραμμάτων. Η ελληνική τέχνη τζιαι τα γράμματα, αννοίξαν τα μυαλά του κόσμου τζιαι έφκαλεν τον που την εσωστρέφεια τζιαι την συντήρηση. Εκάμαν τον να ξιφοηθεί τα στεγανά τζιαι τα κατεστημένα. Επηαίναν θέατρο να δουν τραγωδίες τζιαι κωμωδίες, τζιαι ξέραν ότι εθωρούσαν ομπρός αντί πίσω. Η αθηναϊκή δημοκρατία εκτίστην πάνω στην πολιτισμική ανάταση. Πολλοί ιστορικοί λαλούν ότι η Ορέστεια εν’ ένας που τους θεμελιούς της δημοκρατίας της Αθήνας – τόσο πολλά εδιαμόρφωσε την συνείδηση τζιαι εμπέδωσε την εμπιστοσύνη του κόσμου στην ισονομία τζιαι στο κράτος δικαίου.
Ομπρός
Άρα πρέπει να μάθουμε να χαρίζουμε, να συγχωρούμε τζιαι να θωρούμε παραπάνω ομπρός παρά το τι εγίνην τζιαι ποιος μας ιφταίει – να μεν ζιούμε με το μίσος τζιαι τον φόο. Προπάντων να μάθουμε να ξεχωρίζουμε ποιοι μας θέλουν να ζιούμε με τον φόο. Το μέλλον δεν ικτίζεται με το μίσος αλλά που ανθρώπους όπως ο Λιασής, ο Σουππουρής, ο Ακανσόι τζιαι ο Καφαντάρ – με ανοχή, με σαΐτιση, με ηθική υπεροχή, σιγά σιγά, αθόρυβα τζιαι με πολλοσιερκά. Τούτους τους ανθρώπους τιμήσαμε με ούλλη την δύναμη της ψυσιής μας. Παρά ούλλα τα κακά που περάσαν, τούτα τα τέσσερα πλάσματα, έμειναν Άνθρωποι. Οι ιστορίες τους εγινήκαν ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση, έργα στο σινεμά τζιαι βιβλία, τζιαι γυρίζουν τες πόλεις τζιαι τα χωρκά τζιαι επαγγέλλονται την ειρήνη τζιαι την μέρωση. Να σταματήσουν οι σκοτωμοί, για να μεν τους ξανάβρουμε ομπρός μας.
Στη φωτογραφία ο Χουσεΐν Ακανσόι, η σύζυγος τού Πέτρου Σουππουρή, ο Γιώργος Λιασής και ο Σουάτ Καφαντάρ.
*Ο Τάσος Κωστέας είναι πρόεδρος τού Παγκύπριου Συμβουλίου Ειρήνης.
___________________________________________
ΛΥΣΗ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ
Οριζόντια
3. Φράση: Έφκαλε σπάσμαν/πόνημαν/άλλον; (φάουσα)
4. Πολλά κοντός, όι κοντοπότσης (κοντοστούππης)
8. Φράση: ‘Μα ενόμισες τρώω κόνναρα;’ τον θάμνον των κοννάρων λαλούν τον… (κονναρκά)
[*Ο κυπραίος δαίμονας του τυπογραφείου έφκαλεν 7 κουτούθκια αντί 8)
9. Πως λαλούν διαφορετικά την ταντέλλα; (πιπίλλα)
11. Τηανίζουνται όπως τις πατάτες (πούλλες)
12. Επιδόρπιον, άλλωσπως (πόπαστον)
14. Η τουρκική λέξη karbuz ‘καρπούζι’ με άλλη λέξη στα Κυπριακά (παττίχα)
15. Πως λαλούν στα νέα ελληνικά το βαζάνι; (μελιτζάνα)
17. Εποχιακό εδώδιμο αγριόχορτο, 8 γράμματα (αγρέλλιν)
18. Μιλώ, συνώνυμο (συντυχάννω)
19. Ττεμπέλης, άλλωσπως στα Κυπριακά (οκνιάρης)
20. Στα αρχαία ελληνικά η λέξη κοτόπουλο (όρνιθα)
Κάθετα
1. Φράση: Έκαμές τα σιόνιν τζιαι… (γαστρίν)
2. Η ιδιότητα του τατσίζη (τατσιλλίκκιν)
5. Συμπληρώστε την φράση ’εν πίσσα …. τούτος’, για τσιγκούνη (κάσσα)
6. Επίθετο Ιρλανδού παίχτη ποδοσφαίρου που ήταν ο καλλύττερος, σε όνομα τζιαι πράμαν (Μπεστ)
7. Φρούτο, αννοικτόχρωμο πράσινο, που μοιάζει με καρδία (αππίδιν)
8. Με ποια λέξη συμπληρώννεται ο στίχος ‘Τον ππίσσην, τον λιμάντερον, τούντο κακόν…’ στο ποίημαν του Δημήτρη Λιπέρτη «Η Αρκοντιά»; (κακκάτιν)
10. Σκουλούτζιν που κάμνει το χαλλούμιν (αππηητούριν)
12. Σιροπκιαστό γλυκό που ξεκινά με δκυο πι (ππακλαβάς)
13. Κυπριακό παραδοσιακό φαΐν, που εν το έχουν στην Ελλάδα (κολοκάσιν)
16. Το χρώμα του αθασσιού (αθασίν)