Ηαλήθεια είναι πως ο άνθρωπος ανέκαθεν ένιωθε την ανάγκη να εκφράζει δημόσια τη γνώμη του, τα πιστεύω του ακόμη και τους πόθους ή επιθυμίες του. Και η τάση αυτή να εκφράζονται μέσω μηνυμάτων σε δημόσια μέρη, όπως οι τοίχοι, καταγράφεται για πρώτη φορά στην παλαιολιθική εποχή.
Μία ανάγκη ανθρώπινη που συνεχίστηκε και μέσα στους αιώνες εξελίχθηκε. Ας πούμε, στο σήμερα, στην εποχή της τεχνολογίας οι «τοίχοι» έχουν πάρει τη μορφή των προσωπικών προφίλ στα social media. Εκεί, όπου ο καθένας μπορεί και εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του. Βέβαια, όπως και η πραγματικότητα αποδεικνύει σε πολλές περιπτώσεις, αυτό δε σημαίνει ότι απαραίτητα είναι και καλό καθώς η ελευθερία γίνεται ασυδοσία και τα social media, ένα τοξικό περιβάλλον.
Όπως και να έχει, είναι και αυτά ένας τρόπος για να εκφραστεί κάποιος, ειδικά σε ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία. Χρόνια πριν, όμως, ο κόσμος και δη οι νέοι ανακάλυψαν έναν άλλον τρόπο δημόσιας έκφρασης, τα γκράφιτι. Και σε αυτό το νέο κίνημα που γεννήθηκε κάποιες δεκαετίες πριν και υπάρχει μέχρι σήμερα με μια καλλιτεχνική ματιά τις περισσότερες φορές, έχει άρωμα… ελληνικό, αφού ο άνθρωπος που βρίσκεται πίσω από αυτά είναι ο Ελληνοαμερικανός Takis 183, ο οποίος είναι και ο πατέρας του περίφημου «tag».
Η ιστορία των γκράφιτι και ο Ελληνοαμερικανός που έγινε μύθος
Η γέννηση των γκραφίτι, των μηνυμάτων ή και ζωγραφιών σε δημόσιους τοίχους κυρίως, τοποθετείται γύρω στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70 στην Αμερική. Στους δρόμους της Νέας Υόρκης ξεκινά να κάνει την εμφάνισή της η ζωγραφική του δρόμου, η οποία αρχικά κυνηγήθηκε ως βανδαλισμός δημοσίων κτιρίων και χώρων κι έφτασε να θεωρείται σήμερα μια ακόμα μορφή τέχνης που μάλιστα μπήκε και στα μουσεία.
Και κάπου εδώ, συναντάμε έναν Έλληνα. Για την ακρίβεια, έναν Ελληνοαμερικανό μετανάστη. Σε μια άκρη των γκράφιτι της εποχής εκείνης, υπήρχε η υπογραφή TAKI 183. Είναι η υπογραφή του θεωρούμενου ως πρώτου ανθρώπου που γέννησε την ζωγραφική του δρόμου. Το όνομά του ή μάλλον η υπογραφή του πήραν διαστάσεις θρυλικές και η ιστορία του φιλοξενήθηκε μέχρι και στους New York Times. Και όλα αυτά ξεκίνησαν μια καλοκαιρινή μέρα του 1969, όταν ο Δημήτρης (τα επίθετό του μέχρι και σήμερα δεν το έχουμε μάθει) βαριόταν.
Ο Takis 183 που έγινε θρύλος
Ο Δημήτρης, γιος Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική, μεγαλώνει βόρεια του Χάρλεμ, σε μια γειτονιά όπου ζουν εκεί πολλοί Έλληνες μετανάστες, αλλά και Πορτορικανοί, Δομινικανοί και Κουβανοί. Με την οικογένεια του ζούσαν στο νούμερο 183 της Washington Heights.
Μια καλοκαιρινή μέρα του 1969, ένα παιδί από τη γειτονιά ειδοποιεί τους υπόλοιπους πως λίγα τετράγωνα πιο κάτω, πάνω σε ένα τοίχο ένα άλλο γειτονόπουλο υπάγρεψε πάνω σε αυτόν ως Julio 204. Η ιδέα αυτή άρεσε πολύ στον Δημήτρη, ο οποίος εκείνη τη μέρα βαριόταν πολύ.
Σκέφτεται, λοιπόν, πως θα ήταν καλή ιδέα να γράψει και ο ίδιος κάτι ανάλογο, όπως το υποκοριστικό Taki (από το όνομα Δημήτρης) και τον αριθμό του σπιτιού του, δηλαδή το 183, στους τοίχους της πόλης. Όπως κι έγινε.
Έναν χρόνο μετά, το ΤΑΚΙ 183 υπήρχε στα σχολεία, σε σταθμούς τρένων, μέσα σε λεωφορεία και οπουδήποτε ο Δημήτρης (TAKI) θεωρούσε καλό να αφήσει την υπογραφή του. Και όταν ξεκίνησε να εργάζεται ως διανομέας, υπέγραφε έτσι πάνω στα κουτιά, ενώ κατά τις παραδόσεις που έκανε σε πολλές περιοχές της πόλης, από όπου και αν περνούσε έγραφε το όνομα του.
Η φωτογραφία είναι από το taki183.net
Η υπογραφή αυτή, το γνωστό σε όλους tag, υπήρχε τώρα σχεδόν παντού. Την έβλεπαν όλοι και ο TAKI 183 ήταν ο γνωστός – άγνωστος, ο οποίος είχε γίνει σχεδόν θρύλος. Ένα χρόνο αργότερα, το 1971 τον εντόπισε ένας δημοσιογράφος της εφημερίδας New York Times, ο οποίος τον παρακολούθησε και έγραψε ένα άρθρο γι’ αυτόν. Αυτή θα είναι η αρχή της γέννησης του γκράφιτι και ο Τάκης ο πατέρας της νέας αυτής τάσης.
Την επόμενη δεκαετία, εκατοντάδες μιμητές του θα άφηναν κωδικοποιημένη την υπογραφή τους σε τοίχους, δρόμους, λεωφορεία και τρένα σε όλη την Νέα Υόρκη. Το κίνημα του γκράφιτι γιγαντώθηκε αλλά κι εξελίχθηκε, αφού τα επόμενα χρόνια μπορούσε να συναντήσει κανείς και πραγματικά έργα τέχνης σε δημόσιους χώρους.
Το γκράφιτι ήταν, πλέον, ο τρόπος έκφρασης των νέων για να εκφράσουν τις απόψεις τους, να διαμαρτυρηθούν, να στείλουν τα μηνύματά τους.
Ο «πατέρας» του tag που έγινε μηχανικός αυτοκινήτων
Μετά το άρθρο για εκείνον στους NYT, ο Δημήτρης/Taki είδε το μικρό του όνομα να γίνεται θρύλος. Και λέμε το μικρό του όνομα διότι το επίθετο του δεν το αποκάλυψε ποτέ. Τα επόμενα πέντε χρόνια, είχαμε την έκρηξη του γκράφιτι που πλέον έγινε μια πολύχρωμη, κομψή μορφή τέχνης σε τοιχογραφία.
Και μπορεί όλο και περισσότεροι νέοι της εποχής εκείνης να ασχολούνταν με ενθουσιασμό με το νέο κίνημα, δε συνέβη το ίδιο με τον TAKI. Το ενδιαφέρον του ατόνισε και με τον καιρό, χάθηκε. Αν και πολλοί συμφωνούν πως ήταν ένας καλλιτέχνης του δρόμου, εκείνος δεν ανέπτυξε καμία άλλη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Αντίθετα, ακολούθησε έναν διαφορετικό δρόμο.
Σπούδασε μηχανικός αυτοκινήτων, άνοιξε δικό του συνεργείο, απέκτησε οικογένεια και ζει μια ήρεμη ζωή. Αποφάσισε να ακολουθήσει το δρόμο της σιωπής και να μην εκμεταλλευτεί τη φήμη που είχε ήδη αποκτήσει.
Αλλά ακόμη κι έτσι, όσοι ασχολούνται με το γκράφιτι γνωρίζουν την ιστορία του και πως ήταν εκείνος που άνοιξε το δρόμο για να τον μιμηθούν νέοι απ’ όλο τον κόσμο. Ο TAKI 183 είναι ο πρώτος γκραφιτάς που γέννησε την ιδέα, ο «πατέρας» όπως αλλιώς τον χαρακτηρίζουν.