Türkiye’de cumhuriyetin kuruluşundan bu yana vergi ve prim borçları ile ilgili 54 kanun çıkartıldı. Geçmiş yıllarda çıkartılan kanunlarda borçlar silindiği için af kanunu olarak nitelendirildi. Son yıllarda çıkartılan kanunlarda ise bunun bir af değil “yapılandırma” olduğu iddia edildi. Gerekçe olarak da vergi veya prim borcunun anaparasının silinmemesi ve enflasyon farkının tahsil edilmesi gösterildi.
Son 20 yıllık dönemde 10 kanun çıkartıldı. 2017 yılına kadar çıkartılan kanunlarda gecikme cezası veya gecikme zammının yerine doğrudan enflasyon farkı uygulandı. Ancak, 2016 yılı kasım ayından itibaren enflasyon yükseldiği için yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ – ÜFE) yerine, söz konusu aydan itibaren enflasyon yüzde 0.35 kabul edilerek enflasyon farkı hesaplandı. Borcu peşin ödeyenlerden ise hesaplanan enflasyon farkının yüzde 10’u tahsil edilirken, yüzde 90’ı silinmeye başlandı.
TBMM’de bu hafta görüşmelerine başlanacak yapılandırma kanunu teklifinde da Kasım 2016 tarihinden itibaren Yİ-ÜFE’deki aylık değişim yüzde 0.75 olarak kabul edildi.
| Gecikme zammı yerine enflasyon farkı ne anlama geliyor? | ||||
| Aylık gecikme zammı | Yıllık gecikme zammı | Yıllık Yİ-ÜFE | Yapılandırma teklifine göre yıllık enflasyon farkı | |
| 2010 (*) | 1,95 | 21,75 | 8,87 | 8,87 |
| 2011 | 1,40 | 16,80 | 13,33 | 13,33 |
| 2012 | 1,40 | 16,80 | 2,45 | 2,45 |
| 2013 | 1,40 | 16,80 | 6,97 | 6,97 |
| 2014 | 1,40 | 16,80 | 6,36 | 6,36 |
| 2015 | 1,40 | 16,80 | 5,71 | 5,71 |
| 2016 | 1,40 | 16,80 | 9,94 | 6,16 |
| 2017 | 1,40 | 16,80 | 15,47 | 9,00 |
| 2018 (**) | 2,00 | 19,20 | 33,64 | 9,00 |
| 2019 (***) | 2,50 | 25,50 | 7,36 | 9,00 |
| 2020 | 1,60 | 19,20 | 25,15 | 9,00 |
| 2021 | 1,60 | 19,20 | 79,89 | 9,00 |
| 2022 (****) | 2,50 | 23,70 | 97,72 | 9,00 |
SON 12 YILDA Yİ-ÜFE YÜZDE 674.6 ORANINDA ARTTI
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) 31 Ekim 2016 tarihinde “260,94” iken, 31 Aralık 2022 tarihinde “2021,19” oldu. Söz konusu dönemde Yİ-ÜFE’deki artış yüzde 674.60 olarak gerçekleşti. Aylık enflasyon yerine 0.75 oranının uygulanmasıyla 2016 Kasım ayından bu yana enflasyon farkı yüzde 73.84 olarak uygulanacak.
Vergi ve prim borçlarının yapılandırılmasında gecikme faizi ve gecikme zammı gibi amme alacakları yerine enflasyon farkı dikkate alınacak. Taksitle ödeme yapanlar anapara ve enflasyon farkını 48 aya kadar eşit taksitle ödeyebilecekler. Taksitle ödemelerde, vadeye göre katsayı uygulanacak.
Borcu peşin ödeyenlerden ise anapara ile hesaplanan enflasyon farkının sadece yüzde 10’u alınacak, enflasyon farkının yüzde 90’lık kısmı silinecek.
3.461,50 TL BORÇ 1.103,85 TL’YE DÜŞECEK
Bu uygulamanın nasıl bir tür af anlamına geldiğini örnekle anlatalım. 2009 yılı kasım ayında 1000 TL vergi veya prim borcu olan bir kişinin normalde bu borçtan kurtulabilmesi için 1000 TL anaparanın yanı sıra 2.461,50 TL gecikme zammı olmak üzere toplam 3.461,50 TL ödemesi gerekiyor.
Söz konusu borç için yapılandırma başvurusu yapıldığında 1.038,50 TL enflasyon farkı hesaplanacak. Borcu ilk taksit ödeme süresinde peşin ödeyenlerden ise enflasyon farkının sadece 103,85 TL’si alınacak, 934,65 TL’lik kısmı silinecek. Böylece, devlete gecikme zammıyla birlikte 3.461,50 TL borcu bulunan vatandaş 1000 TL anapara, 103,85 TL enflasyon farkı olmak üzere 1.103,85 TL ödeyerek tüm borçtan kurtulacak.
| 1000 TL borcun yapılandırması nasıl olacak? | |
| Aralık 2009 tarihindeki vergi/prim borcu tutarı | 1.000,00 TL |
| Borç için ödenmesi gereken gecikme zammı | 2.461,50 TL |
| Anapara + gecikme zammından oluşan mevcut borç | 3.461,50 TL |
| Yapılandırma teklifi ile hesaplanacak enflasyon farkı | 1.038,50 TL |
| Peşin ödemede alınacak enflasyon farkı | 103,85 TL |
| Peşin ödemede alınacak anapara+enflasyon farkı | 1.103,85 TL |
| 48 ay taksitle ödenecek borç tutarı | 2.772,46 TL |
TAKSİTLE ÖDEYENE YILLIK YÜZDE 9 VADE FARKI
Hesaplanan enflasyon farkı ve anapara tutarı 48 aya kadar eşit taksitle ödenebilecek. Taksitle ödemede vade farkı şöyle olacak:
12 taksitle ödemede yüzde 9
18 taksitle ödemede yüzde 13,50
24 taksitle ödemede yüzde 18
36 taksitle ödemede yüzde 27
48 taksitle ödemede yüzde 36
Örneğimizden devam edersek 1000 TL anapara borcu için 1.038,50 TL enflasyon farkı hesaplanan vatandaş diyelim 48 taksitle ödemeyi seçti. Bu vatandaşın 2.038,50 TL olan borcu yüzde 36 vade farkıyla 2.772,36 TL olacak. Bu borcu ayda 58 TL’lik taksitle ödeyebilecek.