Wie is Giorgia Meloni, wellicht de nieuwe Italiaanse premier?

Giorgia Meloni is een politiek beest, die al op haar vijftiende politiek actief werd. Ze staat bekend om haar temperamentvolle, zelfs driftige stijl, haar gedrevenheid, de donderpreken die ze met haar bulderstem en wilde lichaamstaal het publiek inslingert.

De “Sorella d’Italia” wordt ze weleens liefkozend genoemd - de “Zus van Italië”, als leidster van een partij die “Broeders van Italië” heet, naar de eerste zin van het Italiaanse volkslied, een partij ook waarin “mannelijkheid” erg prominent is.

In de Italiaanse pers wordt ze ook wel eens de “Jeanne d’Arc - Giovanna d’Arco - van Garbatella” genoemd, naar de Romeinse wijk waar ze opgroeide. Of nog: “La Passionaria van Fratelli d’Italia”. Of simpelweg “het viswijf”, door wie haar niet moet. In de Italiaanse politiek beteken je niets als je geen bijnaam hebt.

Maar ook “de Italiaanse Orbán" is een frequente omschrijving, vanwege haar uiterst conservatieve, identitaire en religieuze denkbeelden. En dat jaagt angst aan. Dat haar partij Fratelli d’Italia stevige wortels heeft in het fascisme, maakt velen nog ongeruster.

Wie is de radicaal-rechtse politica Giorgia Meloni?

Meloni groeide op in Garbatella, een arbeiderswijk in Rome die gebouwd is tijdens de jaren 20, de beginjaren van het fascisme. Op een boogscheut van Garbatella ligt Colle Oppio, een park in Rome vol overblijfselen van het fascisme. Daar - in een grot in het park - stond de historische zetel van de MSI, de Movimente Sociale Italiano, de partij die na de Tweede Wereldoorlog opgericht werd door prominenten uit de republiek Salo’, het fascistische regime dat na de val van Mussolini in 1943 door de nazi’s werd geïnstalleerd.

Op haar vijftiende, in 1992, stapte Meloni naar de jongerenafdeling van de MSI in Garbatella. Naar eigen zeggen omdat ze walgde van de Italiaanse partijpolitiek op dat moment, nadat de Siciliaanse maffiamagistraat Paolo Borsellino was vermoord. De Italiaanse politieke partijen waren toen verwikkeld in enorme corruptieschandalen, de grote partijen bezweken kort daarna zowat allemaal onder die schandalen.

Meloni bracht vele, naar eigen zeggen erg gelukkige jaren door in Colle Oppio, waar ze helemaal ondergedompeld werd in de fascistische cultuur. In haar autobiografie “Io sono Giorgia” (Ik ben Giorgia), die vorig jaar verscheen, vertelt ze er luchtig en vergoelijkend over. Maar wie de fascistische geschiedenis kent, ziet tussen de regels meer.

Meloni's fascinatie en die van haar politieke vrienden voor "The Lord of the Rings" en de "Hobbit" van Tolkien oogt bijvoorbeeld erg onschuldig, maar is een rechtstreekse verwijzing naar de Hobbit-kampen die de neofascisten organiseerden in Rome eind jaren 70, tijdens de loden jaren vol geweld tussen links en rechts. 

De Hobbit-kampen waren een soort Woodstock van ultrarechts, bedoeld om ook linkse jongeren aan te trekken. Meloni verwijst geregeld naar de wereld van Tolkien - in haar ogen een soort anti-moderne wereld - en haalt ook nog altijd teksten aan van liederen die op de Hobbit-kampen in zwang waren.

Bij het begin van de verkiezingscampagne dook een oud filmpje van Meloni op uit 1996. De negentienjarige studente die ze toen was, zei voor een Franse televisiecamera dat de Italiaanse fascistische dictator “Mussolini een goede politicus was. Alles wat hij gedaan heeft, heeft hij gedaan voor Italië en het Italiaanse volk. En dat hebben we de laatste 50 jaar niet meer gezien in de Italiaanse politiek.”

Het geeft aan in welke kringen ze verkeerde, en wat daar de denktrant was. Maar ze was ook nog maar 19. Sindsdien is er veel veranderd. De partij is geëvolueerd, zwoer de band met het fascisme af, en dan vooral de anti-Joodse wetten die Mussolini in 1938 uitvaardigde. De partij heeft zich ook nooit afgekeerd van de democratie in de regeringen waaraan ze deelnam (de regeringen van oud-premier Berlusconi).

Maar de partijbonzen van Fratelli d’Italia stammen nog bijna allemaal uit de vriendenclub van Colle Oppio. Heel geregeld duiken ook filmpjes op van partijleden die de fascistische Romeinse groet brengen, of sympathie betuigen aan fascistische symbolen. Meloni veroordeelt ze wel, maar altijd ook met een vergoelijkend commentaar.

Het partijsymbool van Fratelli d’Italia is nog altijd de rood-wit-groene vlam uit het fascisme. En ook het motto van Meloni’s partij stamt uit de dictatuur: Dio, Patria, Famiglia (God, Vaderland, Familie).

Meloni gaat er prat op dat ze tijdens één van de regeringen-Berlusconi een nationale herdenkingsdag heeft kunnen afdwingen voor de zogenaamde “Foibe”, represailles van de Joegoslavische partizanen tegen voornamelijk Italiaanse fascisten tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Meloni beschouwt de Foibe als een genocide tegen Italianen, een versie die historici tegenspreken.

De banden mogen dan wel officieel doorgesneden zijn, de wortels zijn ondergronds dus wel degelijk nog aanwezig. De partij appelleert zo ook aan het idee dat nog altijd bij heel wat Italianen leeft, dat “Mussolini toch ook veel goede dingen gedaan heeft”.

In 2019 gaf Meloni een toespraak tijdens een gemeenschappelijke meeting van de partijen van het rechtse blok in Rome. In haar kenmerkende stijl trok ze van leer tegen een discussie over genderneutrale termen die toen gevoerd werd in de politiek. “Ik ben Giorgia”, bulderde ze, “ik ben een vrouw, ik ben een moeder, ik ben Italiaanse, en ik ben christen. En dat zullen jullie niet van mij afpakken!”

Meloni hamert voortdurend op die “identiteit”, onze van oorsprong “christelijke cultuur”, en het “gevaar” van wie die identiteit wil “afpakken” of “vernietigen”. Ook haar autobiografie is helemaal opgebouwd rond de onderdelen van die “identiteit”: vrouw, moeder, Italiaanse, christen - al is daar ook nog “Sono di destra” toegevoegd, ik ben rechts.

Een bedreiging voor de “Italiaanse” identiteit ziet ze in de islam, in massamigratie, in de “homolobby”, en in alles wat links is. Links is - net als tijdens het fascisme - vijand nummer één. Tijdens de slotbijeenkomst van haar verkiezingscampagne op Piazza del Popolo in Rome, noemde ze links “extremistisch en gewelddadig”.

Migranten worden vaak in één adem genoemd met de radicale islam, met illegaliteit en met criminaliteit, met verkrachting van onschuldige vrouwen. Een van de meest omstreden momenten tijdens de campagne was toen Meloni op sociale media een filmpje deelde waarin een Oekraïense vrouw (de “goede”, want voor een oorlog gevluchte vrouwelijke vluchteling) verkracht werd door een Afrikaanse asielzoeker (de “slechte migrant” die misbruik maakt van de Europese wetgeving). Meloni kreeg al snel bakken kritiek over zich heen, vanwege de ongevoeligheid waarmee ze ook het slachtoffer te kijk zette.

Ook de uiterst rechtse theorie van de “omvolking” is nooit ver weg. Meloni hamert op het “enorme probleem” van de teruglopende geboortes in Italië. “Wij zijn de natie die vorig jaar 100.000 Italianen hebben laten vertrekken naar het buitenland”, zei ze in 2017, “en die op drie jaar tijd 500.000 immigranten naar hier heeft laten komen, vooral Afrikanen. Dat lijkt mij een draaiboek voor omvolking.”

Vandaar ook haar romantisering van het moederschap (de hoogste rol die een vrouw kan vervullen), het traditionele huwelijk als “garantie” voor de geboorte van kinderen (al is ze zelf niet getrouwd met de vader van haar dochter), en de rechten van het kind, die voor haar absoluut zijn.

Meloni vertelt graag hoe haar moeder van plan was om abortus te plegen toen ze ongewenst zwanger was van Giorgia, maar zich op het laatste moment bedacht. Mét abortus was er geen Giorgia geweest.

Toch wil ze de Italiaanse wet die abortus mogelijk maakt niet afschaffen, zegt ze. Zij wil daarentegen vooral inzetten op preventie, op het ondersteunen van ongewenst zwangere moeders die toch hun kind willen houden.

Maar in de Marche, de regio in het oosten waar Fratelli d’Italia nu al aan de macht is, weigert het regiobestuur de nationale richtlijnen uit te voeren om een goedgekeurde abortuspil ter beschikking te stellen in de centra voor geboorteplanning, wat velen ongerust stemt over de toekomst. Meloni roemt de Marche vaak als voorbeeld voor een nationaal bestuur.

In juni van dit jaar trok Meloni naar een verkiezingsmeeting van de extreemrechtse partij Vox in Andalusië, Spanje. Meloni spreekt vlot Spaans, en heeft erg nauwe banden met Vox, met wie ze samen in een Europese fractie én partij zit. Ze is persoonlijk bevriend met enkele toplui uit de partij, waarvan sommigen hun sympathie voor het Franco-regime niet onder stoelen of banken steken. Ze reist ook geregeld af naar Spanje.

In Marbella begeesterde Meloni het gelijkgezinde publiek van Vox met een toespraak waarin ze op bijzonder harde toon van leer trok tegen alle “bedreigingen van onze identiteit”. Ze had het over een “reconquista”, een verwijzing naar de middeleeuwse herovering van Spanje op de Arabieren waar ook Vox graag naar verwijst, als een eigen versie van de kruistochten.

Ook de “homolobby” en de “genderideologie” moesten het ontgelden. Meloni aanvaardt alleen een “biologisch-seksuele” identiteit, mannen en vrouwen dus. Alles daar tussenin kan misschien bestaan, maar hoeft geen wettelijke verankering of al te veel bescherming te krijgen. Zo is adoptie voor haar alleen voorbehouden voor mensen van een verschillend geslacht die minstens drie jaar getrouwd zijn. Het recht van kinderen op een moeder én vader wil ze verankeren in de grondwet.

De “homolobby” heeft te veel macht, vindt ze, en is een bedreiging voor de vrije meningsuiting. Kinderen worden volgens haar al op school geïndoctrineerd om te gaan twijfelen aan hun geslacht. Bovendien zijn vooral vrouwen het slachtoffer van de “gender ideologie”, betoogt ze, in een nogal moeilijk te volgen redenering. Ze is tegen positieve discriminatie, maar ook op de Italiaanse kieslijsten moeten nu eenmaal evenveel vrouwen als mannen prijken.

Wat zou er gebeuren, zo schrijft ze in haar autobiografie, “als kandidaten zouden zeggen dat ze zich vrouw voelen, om toch een plaatsje op mijn lijst te krijgen?” Of kijk naar de sport, waar “natuurlijke vrouwen” nog moeilijk kunnen concurreren met “tot vrouwen omgebouwde mannen”?

Ook Europa kreeg een flinke veeg uit de pan bij de vrienden van Vox: “JA aan de soevereiniteit van de volkeren, NEE aan de EU-bureaucratie”, schreeuwde ze, “VOOR onze beschaving, TEGEN wie ons wil vernietigen!” Meloni verontschuldigde zich naderhand voor de toon van de speech, maar nam geen woord terug van de inhoud.

De historische banden met het fascisme, het uiterst rechtse identitaire denken, de ultraconservatieve denkbeelden over gender en morele thema’s, en de goede banden met partijen als Vox, de Poolse partij Recht en Rechtvaardigheid en de Hongaarse premier Victor Orbán - het zijn allemaal dingen die de internationale gemeenschap ongerust maken. Komt daarbij dat in het rechtse blok ook de tweede grootste partij radicaal-rechts is, de Lega van Matteo Salvini.

Maar Meloni heeft heel goed begrepen dat ze niet alleen moet mikken op radicale kiezers. Om echt te kunnen scoren, moet ze ook een grotere, gematigder conservatieve aanhang aantrekken, en de internationale gemeenschap geruststellen. De hele campagne lang onthield ze zich opvallend vaak van al te harde taal, met Orbán of de Franse Marine Le Pen liet ze zich geen enkele keer zien. En ze kwam met een opvallend filmpje aanzetten in het Frans, Engels en Spaans, voor de internationale pers.

Daarin benadrukte ze nog een keer dat haar partij al tientallen jaren geleden de historische banden met het fascisme heeft doorgeknipt, dat ze het nazisme én het communisme radicaal afwijst, en dat ze juist de democratie zeer genegen is en haar wil verdedigen tegen al wie of wat haar bedreigt. En ze is niet tegen Europa, maar wel voor een Europa van de naties, en dus meer zeggenschap voor de lidstaten.

Haar conservatisme ligt in de lijn van de Britse Conservatieven, zegt Meloni, en van de Amerikaanse Republikeinen en de conservatieve Likoed-partij in Israël. Ze benadrukt hoe ze vanuit de oppositie haar onvoorwaardelijke steun heeft toegezegd aan Oekraïne, tegen de Russische invasie. Hoe ze als premier trouw het Italiaanse hervormingsplan wil uitvoeren dat afgesproken is om de vele miljoenen te krijgen uit het Europese herstelfonds na de coronapandemie.

Opvallend was dat Meloni tijdens haar slotbijeenkomst in Rome - die gevolgd werd door vele buitenlandse journalisten - heel gematigd klonk over alles wat internationale en Europese materie was. Maar dat is ze lang niet altijd en overal.

Om de dubbele achterban waarop ze mikt te overtuigen, laveert Meloni voortdurend tussen twee registers in haar toon en taalgebruik. Hard wanneer het kan - zoals bij Vox -, zacht wanneer het moet. Het blijft een open vraag hoe die spreidstand zich in een toekomstig beleid zal vertalen.