«Γράφουμε όπως συντυχάννουμεν» η νέα σελίδα στην κυπριακή διάλεκτο. Κάθε Κυριακή στον «Πολίτη», γράψετε κι εσείς όπως συντυχάννετε.
Το παγκόσμιο κύπελλο του 2022
[Στην μνήμη του Eduardo Galeano]
Γράφει ο Σέργιος Πογιατζιής*
Η Ρωσσία έκαμεν εισβολή στην Ουκρανία, ο κόσμος απειλείται που πυρηνικό πόλεμο. Ένας πελλός να βρεθεί να πατήσει το κουμπούιν ή ένας S400 να φει που την πορεία του τζιαι να πά να κάτσει πας στο πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια τζιαι έτα ουλλα τζιαμαί. Κάθε μέρα, την ώρα που ετρώαμεν, εθωρούσαμε που τες τηλεοράσεις μας, σκοτωμένους μες στις στράτες, κτίρια χαλαμάντουρα, μάνες να κλαίσιν με τα μωρά τους αγκαλιά μες στους υπόγειους σταθμούς του Μετρό τζιαι στα καταφύγια.
Ο πρόεδρος του κόμματος της Δεξιάς έβαλεν υποψήφιος για Πρόεδρος της Κύπρου, για να αντικαταστήσει τον προηγούμενο πρόεδρο του κόμματος που επί δέκα χρόνια τώρα εν’ Πρόεδρος τής Δημοκρατίας. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης έβαλεν υποψηφιότητα με τα κόμματα του κέντρου τζιαι ο πρώην διαπραγματευτής της κυβέρνησης στο κυπριακόν έβαλεν υποψηφιότητα με το κόμμα της Αριστεράς. Το πετρόλαον εκούμπησεν τα δκυο ευρώ, το ρεύμα επήεν πάνω, ο σιειμώνας έρκεται τζιαι ο κόσμος απορεί αν θα τον κανίσουν τα ριάλια για να τα βκάλει πέρα ως το τέλος του μήνα. Τα κοπελλούδκια που σπούδασαν τζιαι πιαν τζιαι μάστερ δουλεύκουν μπαρίστες για 800 ευρώ. Καλά πληροφορημένες πηγές που το Μαϊάμι, λαλούν ότι η ανατροπή της κουβανικής κυβέρνησης εν’ ζήτημαν ωρών.Το Νόμπελ Λογοτεχνίας έπιαν το μια Γαλλίδα συγγραφέας, η Αννί Ερνώ που λλίοι την εξέραν. Σε μια εφτομάν επαιθάνασιν ο Κώστας Καζάκος, η Ειρήνη Παπά και η Μάρθα Καραγιάννη.
Τούτα ούλλα όμως εξιαστήκασιν μόλις έμπηκεν ο Νιόβρης τζιαι άρκεψεν το πολλοδιαφημισμένον παγκόσμιο κύπελλο του Κατάρ. Τα πετροδολάρια εκαταφέραν να πάρουσιν την πιο χουμισμένη διοργάνωση της μάππας που γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια, στην αραβική χώρα. Για να κτιστούσιν τα γήπεδα, που 22 πελλοί εννά βουρούσιν ένα φούρπο, επαιθάνασιν πας τις 6μίσι σσιλιάες πλάσματα! Επιερώσαν με το γαίμαν τους οι αρκάτες που το Νεπάλ, το Πακιστάν τζιαι την Ινδία, για να θωρούμε ένα θέαμαν που για λλόου του παίζουνται εκατομμύρια ευρώ στα στοισιήματα, αν θα δέρει η τάδε ομάδα ή αν θα κουτσσίσει ο τάδε παίχτης της Αγγλίας.
Στο ματς Αργεντινή - Σαουδική Αραβία ενικούσεν ένα μηδέν η ομάδα του Μέσι τζιαι έβαλεν τζιαι δεύτερον, που ακυρώθηκεν όμως που το VAR ως οφσάιτ. Στο τέλος η Σαουδική Αραβία εγύρισεν το τζιαι έδερεν 2-1. Τα στοισιήματα επήραν τζι’ άψαν τζιαι αφήκαν πολλά ριάλια. Ακόμα τζιαι το λάθος του «αλάθθαστο» VAR εμέτρησεν εις τον βωμόν του χρήματος.
Οι παίχτες του Ιράν στο πρώτο παιγνίν εν ετραουδήσαν τον εθνικό τους ύμνο για να διαμαρτυρηθούν για όσα γίνουνται στην χώρα τους με την καταπίεση των γεναικών. Η ομάδα του Κατάρ ελαλούσαν πως το πρώτο ματς με αντίπαλο το Εκουαδόρ ήταν να δέρει αφού ήταν να πιασμένο. Αλλά ο επιθετικός του Ισημερινού έβαλε 3 τζιαι ακύρωσαν του ένα.
Ο Γάλλος πρώην ποδοσφαιριστής της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ τζιαι νυν ακτιβιστής Έρικ Καντονά, που οι παραπάνω αθθυμούνται τον όταν έδωκεν μια κλωστιά σε στυλ καράτε σε έναν οπαδό που τον εξιτίμασεν, εδήλωσεν ότι εν θα παρακολουθήσει το παγκόσμιο κύπελλο ως ένδειξη τιμής σε όσους εσκοτωθήκαν τζιαι εξαιτίας της βρωμιάς του παγκόσμιου κατεστημένου της μάππας. Το γκολ όμως του Ρισάλιρσον (ενός μιγά που την Βραζιλία που επέρασεν πολλά στις φτωχογειτονιές όταν ήταν μιτσής), κάτι που ψαλλιδάκι, κάτι που γυριστό σιουτ έκαμεν μας να ξιάσουμεν τζιαι τους πολέμους τζιαι ούλλα. Αλλά στον καθένα πού μας έγκειται αν θα κλουθήσουμε του Καντονά τζιαι να μποϊκοτάρουμε το παγκόσμιο κύπελλο που τα ριάλια που βκάλλει μόνο που τις διαφημίσεις τζιαι τα στοισιήματα ήταν να ’ν αρκετά για να μπορέσει να εξαλειφτεί η φτώσιεια στην Αφρική τζιαι η μετανάστευση στην γη της επαγγελίας, την Ευρώπη. Γιατί στη ζωή υπάρχουν πολλά πιο σημαντικά πράματα που το ποδόσφαιρον.
*Ο Σέργιος Πογιατζιής είναι ιστορικός και πρώην ποδοσφαιριστής σε ερασιτεχνική ομάδα.
_______________________________________
Η δασκάλα
[Στες γιαγιάες]
Του Μιχαλάκη Τσαππαρίλα*
«Αφού κόρη μου, είπαμεν τα σσίλλιες βολές. Εν γίνεται να πάεις Αθήναν για σπουδές. Έστειλα τούς αρφούες σου. Έχουμεν τζιαι την μιτσιάν την αρφήν σου, δκυο γρονών μωρόν. Έσσω τόσες δουλιές. Η κακομάζαλη η μάνα σου πόσα να προφτάσει; Ποιος εννά της τανά; Εποβκάλαμεν την. Ππαράες έχω σου στη Συνεργατική. Σκαμπάζεις. Πιάννεις τα γράμματα. Ξέρω το. Σσιαίρουμαι. Κάτσε έσσω σου τζαι ξήας τες Αθήνες».
Ιούνης του 1974. Ο μάστρε- Ζαχαρκάς μόλις εμπούκκωσεν με τη γεναίκα τζιαι την κόρη του. Η Ξενού, η μιάλη του, ετέλειωσεν πριν λλίες ημέρες το Γυμνάσιο Ριζοκαρπάσου. Ήτουν άριστη μαθήτρια. Έθελεν να σπουδάσει ελληνική φιλολογία. Ο Ζαχαρκάς με πολλά χωράφκια, καλοσασμένος εν καταλαβαίνει γιατί η Ξενού του με το εσσιέκκιπιν πρέπει να σπουδάσει. Σήμμερον είπεν της τα ούλλα κουτσιά καχαρισμένα. Μιαν τζι΄όξω. Ας ισπουδάσουν οι γιούες.
Σε κανένα μήνα εγίνηκε το πραξικόπημα. Ύστερις η Καρπασία επαραδόθηκεν πεσκέσσιν που τους επίορκους στρατιωτικούς στους Τούρκους. Ο Ζαχαρκάς εμυρίστηκεν που μέρες τούντην παραποδκιά τζιαι εσήκωσεν τα ριάλια του που την Συνεργατική. Μόλις αρκέψαν οι φασαρίες εφόρτωσεν πας στο φορτηγόν ότι πολύτιμα πράματα είσσιεν τζιαι με την οικογένεια του ετραβήσαν για το Βαρώσιν. Που τζιαμαί εκαταλήξαν στη Λεμεσόν. Το όρομαν τζιαι οι ελπίδες της Ξενούς για σπουδές εχαθήκαν μαζί με τη προδομένη γη του Καρπασιού.
Τα γρόνια επεράσαν. Η Ξενού επαντρεύτηκεν. Έκαμεν τρία παιδκιά. Εμεγάλωσεν τα με κάμποσην αγάπη. Εδκέβαζεν τους η ίδια τζιαι εβοήθαν τα σε ούλλα τους τα μαθήματα. Ως τζιαι τα κοπελλούδκια του αρφού της εβοήθαν τα. Τα παιδκιά της έστειλε τα ούλλα τζιαι σπουδάσαν. Επάντρεψεν τα. Εκάμαν τα δικά του παιδκιά.
Τωρά η γιαγιά Ξενού εν’ συνταξιούχα. Δκεβάζει τζιαι βοηθά τα αγγόνια της. Εν’ ούλλα τους άριστα. Η μιάλη της η αγγόνισσα, η Ξένια, θέλει να σπουδάσει ελληνική φιλολογία στην Ελλάδα. Η γιαγιά, σαν καλή δασκάλα, προετοιμάζει την. Σσιαίρεται που έστω τζιαι τωρά στα γεράματα εγίνηκεν δασκάλα των αγγονιών της. Τζιαι πολλά καλή μάλιστα. Έστω τζιαι λλίον αυστηρή. Όμως η αυστηρότητα τζιαι η βοήθεια τού Γριστού τζιαι της Παναγιάς, μαζί με τες ευτζιές τζιαι τες προσευκές της χρειάζουνται τζιαι βοηθούν. [Παραλίμνι 11.11.2022]
*Ο Μιχαλάκης Τσαππαρίλας είναι γιατρός και λογοτέχνης.
__________________________________________
Η ώρα
Γράφει η Έλενα Χατζηπέτρου*
Επήρα το όνομα μου που την γιαγιά μου. Έζησα την μέχρι τα οκτώ μου. Η ίδια επαρακαλούσε να γίνω δέκα τζιαι μετά να πεθάνει. Έππεσεν έξω… τελοσπάντων.
Η γιαγιά Ελένη εν είσιεν ρολόι, ούτε τζιαι γω τζιαι εν ξέρω αν τούτο εν’ γονιδιακό. Η γιαγιά εκαταλάβαιννε την ώρα που τες ακτίνες του ήλιου, εγώ πάντως εν τα καταφέρνω. Κάθε μεσημέρι εκαρτέραν με τζιαι αν τούτες οι ευλοημένες οι ακτίνες ήταν λλίον πιο μπροστά άρκεφκεν την ανάκριση.
Θυμούμαι τούτες τες φάσεις κάθε φορά που αλλάσσει η ώρα τζιαι γίνουνται οι διάφορες συζητήσεις. Θυμούμαι τα τζιαι επειδή εν τω ’χω με την ώρα, τα ρολόγια τζιαι γεννικά τον χρόνο. Ο χρόνος για μένα εν’ γεγονότα, συμβάντα, στιγμές, συναισθήματα. Έτσι τον μετρώ.
Θυμούμαι για παράδειγμα ότι επήα Δημοτικό μιαν πραγματικά φθινοπωρινή μέρα κάποιου όμορφου ακόμα Οκτώβρη. Ήταν τότε που ο Οκτώβρης επρόσφερε στους ανθρώπους της πόλης απλόσιερα τζιείνα τα κιτρινοκόκκινα φύλλα του που σήμμερα λείπουν αφάνταστα, τότε που η κρυαδούα έκαμνε σε να ανατρισιάζεις ευχάριστα.
Την πρώτη τούτην μέρα, λοιπόν, βρίσκουμαι μαζί με άλλα παιδιά στη μεγάλη αυλή ενός σχολείου σε μια μεγάλη τζιαι άγνωστη πόλη. Εθώρουν τζιαι επαρατήρουν τα πάντα γυρόν μου, όταν ακούω μιαν τσιριχτή φωνή να ζητά να χωριστούν τα παιδιά σε δύο ομάδες. Με ίντα κριτήριο το έκαμεν τούτο ήταν να μας εξηγήσει σε λλίον η διευθύντρια του σχολείου, που με στόμφο ανακοίνωσε: «Εσείς εδώ», είπε τζιαι έδειξε την μιτσιάν ομάδα, «είστε πρόσφυγες. Χάσατε τα σπίτια σας και εμείς εδώ σας φιλοξενούμε». «Αυτοί εδώ», είπε τζιαι έδειξε την μεγαλύτερη ομάδα παιδιών, «γεννήθηκαν εδώ σ’ αυτή την πόλη. Έρχονται σ’ αυτό το σχολείο εδώ και χρόνια. Θέλω από εσάς», συνέχισε τζιαι θώρεν μας εμάς της μικρότερης ομάδας, «να μάθετε να συμπεριφέρεστε σωστά και να ακολουθείτε τους κανόνες. Δεν θέλω προβλήματα στο σχολείο μου. Το καταλάβατε;».
Εννοείται ότι, όι μόνον το κατάλαβα αλλά εμπέδωσα το ως τζιει που εν έσιει τζιαι σε ούλλες τες εκφάνσεις της ζωής μου. Τζιαι κάπως έτσι σκέφτουμαι πολλά συχνά, σε κάθε άννοιμα των σχολείων, σε κάθε αλλαγή της ώρας τζιαι σε κάθε παιχνίδι του μυαλού, ότι στην πραγματικότητα μείναμε τζιειαμαί σε τζιείνον τον όμορφο Οκτώβρη, σε τζιείνη την πρώτη μέρα στο σχολείο, σε τζιείνην την διευθύντρια που διαχωρίζει τα αρνιά ’που τα ρίφκια. Τζιαι εννοείται ότι η ουσία έντζιαι άλλαξε κατά βάση. Σε ούλλες τες δομές που μαντρίζουν ανθρώπους πρέπει να υπάρχει τάξη τζιαι ασφάλεια. Εν’ απίστευτο πράμα η έννοια της «ασφάλειας» τελικά. Ασφάλεια για ποιους; Στην πραγματικότητα για… την κυρία Διευθύντρια, που εν με ήθελε να της χαλάσω την σούππα με την «προσφυγική συμπεριφορά» μου.
Άστε που το έκαμα κάμποσες φορές, αλλά τούτον εν’ άλλη ιστορία, ή μάλλον πολλές ιστορίες.
*Η Έλενα Χατζηπέτρου είναι ειδική δασκάλα κωφών.
