«Κόμμα: Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν’αναγιγνώσκωσιν και ν’αρθρογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπό ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι να αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδρα πρωθυπουργού, ίνα παρέχει αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι». - Εμμανουήλ Ροΐδης (1836-1904)
Τι είναι κόμμα; Η λέξη, κόμμα, απαντάται από τον 16ο αιώνα, ο ακριβής ορισμός, όμως, αρχίζει να αποκρυσταλλώνεται από τον 19ο αιώνα. Έχουν γραφτεί ορισμοί από πολλούς πολιτικούς αναλυτές, πολιτικούς επιστήμονες, πολιτικούς στοχαστές κλπ. τι είναι ένα κόμμα.
Κάποιοι από αυτούς τους ορισμούς είναι πιο ακραίοι, κάποιοι πιο ξεκάθαροι και κάποιοι θα θεωρηθούν από πολλούς άκυροι. Γράφτηκαν σε διαφορετικές χρονολογικές περιόδους και το σίγουρο είναι πως δεν μπορείς να αποκλείσεις κανέναν από αυτούς. Μερικοί από αυτούς τους ορισμούς:
«πολιτικό κόμμα είναι η «συνάντηση ατόμων με κοινό πολιτικό πρίσμα», Μπενζαμέν Κονστάν.
«Κόμματα είναι μόνιμα οργανωμένες σε τοπικό και εθνικό επίπεδο ενώσεις προσώπων που επιδιώκουν, μέσα από την κατάκτηση της λαϊκής κατάφασης, να καταλάβουν την εξουσία και να εφαρμόσουν το πρόγραμμα του…», M.Weiner και J. LaPalombara.
«Κόμματα είναι οργανώσεις που εν ονόματι της προώθησης της ιδεολογικά φορτισμένης πολιτικής του πρότασης (προγράμματος), προσπαθούν να αποσπάσουν την λαϊκή συγκατάνευση ώστε να καταστούν άμεσα ή έμμεσα δυνάμεις εξουσίας», Διαμαντόπουλος Θανάσης.
Εάν θεωρήσουμε ότι η ιδεολογία είναι κύριο χαρακτηριστικό ενός κόμματος και ότι τα κόμματα είναι ιδεολογικά έμφορτες προτάσεις εξουσίας που υποβάλλονται στην λαϊκή επικύρωση, τότε τα μέλη αυτού του κόμματος θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως ιδεολόγοι; Εάν, ναι, τότε ένα κόμμα του οποίου η ιδεολογία δεν παραμένει σταθερή ή μεταλλάσσεται, οι ακόλουθοι του ή τα μέλη αυτού του κόμματος θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως η ομάδα ανθρώπων στην οποία αναφέρεται ο Εμμανουήλ Ροΐδης πιο πάνω;
Η κυπριακή κοινωνία, πώς αντιλαμβάνεται ένα κόμμα; Μπορεί η κοινωνία να διαφοροποιήσει ένα υφιστάμενο κομματικό κατεστημένο; Η κοινωνία, αυτή που δίνει την λαϊκή συγκατάνευση, στην οποία όλα τα κόμματα καταφεύγουν, μπορεί να καθορίσει το κομματικό, πολιτικό σκηνικό; Και εάν ναι, πότε και πως;
Όταν μια κοινωνία αντιλαμβάνεται και ορίζει τα κόμματα (όχι απαραίτητα όλα) όπως τα ορίζει ο Εμμανουήλ Ροΐδης, είναι αναπόφευκτο να αντιδράσει. Όσο η αντίδραση αυτή (π.χ. μεγάλη αποχή από εκλογικές αναμετρήσεις, πολιτική απαξίωση, κλπ.) δεν επηρεάζει το κομματικό κατεστημένο, τότε το κομματικό πολιτικό σκηνικό δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί (π.χ. η αποχή δεν προσμετράται στα εκλογικά αποτελέσματα).
Τι μπορεί, όμως, να συμβεί όταν η αντίδραση της κοινωνίας μπορεί να διοχετευθεί μέσω μιας άλλης εκλογικής επιλογής, την οποία η ίδια θεωρεί πως δεν είναι μέρος αυτού του κομματικού κατεστημένου;
Ή
-την χαρακτηρίζει ως ικανή, αξιόπιστη, δημοκρατική,
-την οποία η ίδια η κοινωνία θέλει να ακολουθήσει, να υποστηρίξει και να προστατεύσει,
-την οποία θέλει να εκλέξει και, τέλος, μια εκλογική επιλογή στην οποία η κοινωνία θα δώσει την λαϊκή συγκατάνευση για να εξουσιάσει;
Το σίγουρο είναι ότι εάν η αντίδραση της κοινωνίας διοχετευθεί μέσω μιας τέτοιας εκλογικής επιλογής, επιλογής ενός ατόμου στην περίπτωση προεδρικών εκλογών, που να είναι ανεξάρτητο από το υφιστάμενο κομματικό κατεστημένο και η κοινωνία δώσει τη δύναμη και την εξουσία σε αυτό το άτομο, τότε η ευθύνη αυτού του ατόμου όταν θα ανέλθει στην εξουσία θα είναι τεράστια και το βάρος διαχείρισης της εξουσίας ακόμη μεγαλύτερο. Διότι θα λάβει την λαϊκή συγκατάνευση για αλλαγή. Και την εμπιστοσύνη να κυβερνήσει με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που κυβερνούσαν μέχρι σήμερα τα διάφορα κόμματα που ανέρχονταν στην εξουσία.
Υπάρχει αυτή η συγκυρία του πότε και του πώς για να μπορεί να καθορίσει το κομματικό σκηνικό η ίδια η κοινωνία σήμερα; Θα μπορούσαν οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές να φέρουν την αλλαγή στο υφιστάμενο κομματικό, πολιτικό σκηνικό; Θα μπορούσε η ίδια η κοινωνία να επιβάλει αυτήν την αλλαγή; Οψόμεθα…
*Πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων
