Πραγματικό όσο και εντυπωσιακό το φαινόμενο, που οφείλεται σε πληθώρα από παράγοντες - Το BBC παραθέτει έρευνες που το εξηγούν
Όλοι ξέρουμε ότι το χρώμα των ματιών μπορεί να αλλάξει τους πρώτους μήνες της ζωής μας.
Ωστόσο, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το χρώμα των οφθαλμών μπορεί να διαφοροποιηθεί και από άλλους παράγοντες, όπως τραυματισμό, ασθένεια ή βλάβη από το ηλιακό φως.
Με το BBC να προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει τους λόγους για τους οποίους μπορεί να αλλάξει το χρώμα των οφθαλμών, επικαλείται έρευνες ειδικών που πιστοποιούν ότι πρόκειται για ένα πραγματικό φαινόμενο.
Το χρώμα των ματιών μας , ένα από τα καθοριστικά σωματικά μας χαρακτηριστικά, μπορεί να επηρεάσει ακόμη και το πόσο αξιόπιστο βρίσκουμε κάποιον.
«Αλλά, παραδόξως, το χρώμα των ματιών μας δεν παραμένει πάντα σταθερό σε όλη μας τη ζωή :στην πραγματικότητα, ένα ευρύ φάσμα εξωτερικών επιρροών μπορεί να το αλλάξει: από έναν τραυματισμό έως μία μόλυνση και βλάβη από τον ήλιο».
Και μερικές φορές η αλλαγή φαίνεται να συμβαίνει στιγμιαία.
Στοιχεία δείχνουν πως, αν το χρώμα των ματιών αλλάζει ή όχι εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από το ίδιο το χρώμα.
Μελέτη με επικεφαλής την Cassie Ludwig, οφθαλμίατρο στο ινστιτούτο «Byers Eye Institute» του Πανεπιστημίου στο Στάνφορντ, παρακολούθησε 148 μωρά που γεννήθηκαν στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο «Lucile Packard» της Καλιφόρνια, καταγράφοντας το χρώμα της ίριδάς τους κατά τη γέννηση.
Σχεδόν τα δύο τρίτα των μωρών γεννήθηκαν με καστανά μάτια και το ένα πέμπτο με μπλε.
Δύο χρόνια αργότερα, η Ludwig και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι από τα 40 μωρά που είχαν μπλε μάτια, τα 11 απέκτησαν καστανό χρώμα στην ηλικία των δύο ετών, τα τρία καστανό σκούρο και τα δύο πράσινα.
Από τα 77 νεογέννητα με καστανά μάτια, το 73% παρέμειναν με το ίδιο χρώμα ματιών έως την ηλικία των δύο ετών.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι τα μπλε μάτια είναι πολύ πιο πιθανό να αλλάξουν από τα καστανά στα πρώτα στάδια της ζωής μας. Αλλά γιατί; Μια ένδειξη έγκειται στο γεγονός ότι, όταν τα μάτια των μωρών αλλάζουν χρώμα, τείνουν να γίνουν πιο σκούρα, όχι πιο ανοιχτά.
Στη μελέτη του Ludwig, το ένα τρίτο των ματιών των μωρών άλλαξε χρώμα τα πρώτα δύο χρόνια, με τα μάτια συνήθως να γίνονται πιο σκούρα. Μόλις πέντε από τα 148 παιδιά της μελέτης (3,4%) είχαν μάτια που έγιναν πιο ανοιχτά με την πάροδο του χρόνου.
Η τάση προς το σκουρόχρωμο μπορεί να οφείλεται στη συσσώρευση προστατευτικής χρωστικής στην ίριδα του ματιού.
Σε μια άλλη μελέτη στις ΗΠΑ που διεξήχθη σε περισσότερα από 1.300 δίδυμα από τη βρεφική ηλικία έως την ενηλικίωση, το χρώμα των ματιών σταμάτησε να αλλάζει μέχρι την ηλικία των έξι ετών, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις (10-20% αυτών που μελετήθηκαν), συνέχισε να διαφοροποιείται κατά τη διάρκεια της εφηβείας και στην ενηλικίωση.
Μεταξύ των ετεροζυγωτικών διδύμων, το χρώμα των ματιών ήταν πιο πιθανό να αποκλίνει στη μετέπειτα ζωή από ότι μεταξύ των ομοζυγωτικών.
Αυτό υποδηλώνει ένα γενετικό στοιχείο στην τάση αλλαγής του χρώματος των ματιών, σημειώνει ο David Mackey, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Lions Eye Institute στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας.
Αν και τα δεδομένα της έρευνας είναι περιορισμένα και έχουν πραγματοποιηθεί μόνο σε μία μόνο χώρα, τις ΗΠΑ, οι αλλαγές στο χρώμα των ματιών φαίνεται να είναι πιο συχνές μεταξύ των ατόμων που κατάγονται από τη Βόρεια Ευρώπη και τα νησιά του Ειρηνικού.
Υπάρχουν παραλληλισμοί με τις αλλαγές που παρατηρούνται μερικές φορές και στο χρώμα των μαλλιών σε αυτούς τους πληθυσμούς κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας.
«Θα δείτε φωτογραφίες μερικών παιδιών που είναι ξανθά ως μωρά, αλλά έχουν αρκετά σκούρα καστανά μαλλιά όταν μεγαλώσουν. Η χρωστική ουσία στα μαλλιά μπορεί να αυξηθεί σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, και αυτό πιθανώς οφείλεται στο ότι τα κύτταρα που την παράγουν αυξάνονται.
Η συσσώρευση χρωστικής γίνεται σε διάστημα μηνών ή και ετών μετά τη γέννηση.
«Η κύρια χρωστική ουσία στα μάτια είναι η μελανίνη και είναι ο τρόπος με τον οποίο διανέμεται που προσδίδει διαφορετικό χρώμα στα μάτια», επισημαίνει.
Οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που βλέπουν διαφορά στο χρώμα των ματιών τους με την πάροδο του χρόνο. Ίσως η πιο δραματική αλλαγή είναι η εποχιακή διακύμανση στα μάτια των ταράνδων, από χρυσαφί-τιρκουάζ το καλοκαίρι έως βαθύ μπλε το χειμώνα.
Αυτή η αλλαγή δεν συμβαίνει στην ίριδα αλλά σε μια δομή που μοιάζει με καθρέφτη πίσω από τον αμφιβληστροειδή που ονομάζεται « tapetum lucidum», η οποία αντανακλά το φως για να δώσει στον αμφιβληστροειδή μια δεύτερη ευκαιρία να αιχμαλωτίσει το φως .
Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι άνθρωποι στερούνται του «tapetum lucidum», καθώς συναντάται συχνότερα σε ζώα που είναι δραστήρια τη νύχτα και πρέπει να βλέπουν στο σκοτάδι.
Καθώς η ίριδα του ταράνδου διαστέλλεται στο σκοτάδι της Αρκτικής, αυξάνει την πίεση του ματιού. Αυτή η πίεση συσσωρεύει τις ίνες κολλαγόνου στο «tapetum lucidum» και τις φέρνει πιο κοντά μεταξύ τους, γεγονός που τις κάνει να αντανακλούν πιο μπλε φως.
«Πολλά ζώα έχουν ένα tapetum lucidum», λέει ο Glen Jeffery, καθηγητής νευροεπιστήμης στο Ινστιτούτο Οφθαλμολογίας του University College του Λονδίνου.
«Ο τάρανδος είναι το μόνο ζώο που έχει την ικανότητα να κάνει αυτή την αλλαγή σε βαθύ μπλε», προσθέτει.
Στις ίριδες με λίγη μελανίνη, το μπλε χρώμα προέρχεται από τον τρόπο με τον οποίο οι ίνες κολλαγόνου στο πίσω μέρος της ίριδας διαχέουν το φως, με τον ίδιο τρόπο που ο ουρανός φαίνεται μπλε λόγω του τρόπου με τον οποίο «σκορπίζεται» την ατμόσφαιρα.
Ως προς το γιατί τα μάτια ορισμένων παιδιών απελευθερώνουν περισσότερη μελανίνη με την πάροδο του χρόνου, αυτό παραμένει μυστήριο, υπογραμμίζει ο Mackey.
«Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε τι επηρεάζει αυτές τις χρωματικές αλλαγές», λέει αλλά θα μπορούσε να υπάρχει ένας περιβαλλοντικός παράγοντας .
«Μπορείς σχεδόν να πεις ότι για όλα υπάρχει μια αλληλεπίδραση γενετικής και περιβάλλοντος, ακόμα και για πράγματα που θεωρούμε ως εντελώς γενετικά ή ως εντελώς περιβαλλοντικά. Αλλά ποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες θα μπορούσαν να το επηρεάσουν; Δεν έχουμε πραγματικά αυτά τα δεδομένα για τον γενικό πληθυσμό», επισημαίνει ο επιστήμονας.
Ενώ πολλές από τις αλλαγές στο χρώμα των ματιών είναι αβλαβείς, μπορεί επίσης να συνδέονται με κάτι πιο σοβαρό – όπως τραυματισμό, μόλυνση ή βλάβη από τον ήλιο.
Μια από τις πιο γνωστές αλλαγές στα μάτια από τραυματισμό ήταν το αριστερό μάτι του διάσημου ροκ σταρ David Bowie.
Η εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ του σκούρου αριστερού ματιού του και του απαλού μπλε στον δεξιό οφθαλμού ήταν το αποτέλεσμα μιας γροθιάς στο κεφάλι.
Το αποτέλεσμα ήταν η αριστερή του κόρη να διασταλεί μόνιμα, μια κατάσταση γνωστή ως ανισοκορία. Ωστόσο, η γροθιά δεν άλλαξε το μπλε χρώμα της ίριδας του Bowie, ήταν η μεγεθυμένη κόρη που έκανε το αριστερό του μάτι να φαίνεται πιο σκούρο.
Συχνότερα, μία λοίμωξη είναι η βασική αιτία αλλαγής χρώματος. Διάσημη περίπτωση αληθινής ετεροχρωμίας, όπου το χρώμα των ίριδων διαφέρει, είναι η ηθοποιός Mila Kunis, της οποίας το δεξί μάτι είναι καφέ και το αριστερό πράσινο. Η ετεροχρωμία της Kunis προέκυψε από μόλυνση της ίριδας, η οποία κατέστρεψε μέρος της χρωστικής στο αριστερό της μάτι.
«Ορισμένες μολυσματικές ασθένειες μπορεί να προκαλέσουν την εξαφάνιση της χρωστικής ουσίας», εξηγεί ο Mackey.
Άλλοι ιοί, επίσης, μπορούν να ευδοκιμήσουν στο εσωτερικό του ματιού και μερικές φορές να επηρεάσουν το χρώμα.
Σε μια εξαιρετικά σπάνια περίπτωση, ένας πολίτης που νόσησε από τον ιό Έμπολα αντιμετώπισε μια αλλαγή στο χρώμα των ματιών του: από μπλε σε πράσινο όταν ο ιός βρέθηκε να επιμένει στο υγρό των ματιών του αφού είχε καθαριστεί στο υπόλοιπο σώμα του.
Πηγή: protothema.gr
