មន្រ្តីកម្មវិធីបណ្ដាញសហគមន៍ នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក ហៅការប្រព្រឹត្តបទល្មើសនេះថា ជាការទទួលខុសត្រូវជាចង្កោម ហើយបទល្មើសនេះជាប្រភេទនៃបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌថែមទៀត ដែលព្រះរាជអាជ្ញាជាម្ចាស់បណ្ដឹងអាជ្ញាមានភារកិច្ចក្នុងការកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនករណីនេះទៅតុលាការ ដើម្បីបើកការស៊ើបអង្កេតឱ្យរកឃើញពីការប្រព្រឹត្តបទល្មើស និងទោសទណ្ឌដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវ តាមបញ្ញត្តិនៃច្បាប់ស្ដីពីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ រួមទាំងបទដ្ឋានគតិយុត្តដទៃទៀត។
លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃកម្មវិធីបណ្ដាញសហគមន៍ នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក លើកឡើងថា បើនិយាយដល់រឿងការទទួលខុសត្រូវចំពោះការធ្វើឱ្យមានវិនាសកម្មព្រៃនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅនេះ វាមិនមែនអ្នកធម្មតាជាអ្នកធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្តបាននោះទេ បើគ្មានការបើកភ្លើងខៀវពីរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងន័យនេះ លោកថា ការទទួលខុសត្រូវធំបំផុត គឺវាកើតឡើងជាប្រព័ន្ធ រាប់ចាប់តាំងពី អ្នកផ្ដល់ការប្រឹក្សាយោបល់ រហូតដល់អ្នកដែលធ្វើការសម្រេចចិត្តចុងក្រោយ ក្នុងការផ្ដល់ដីនេះឱ្យទៅវិស័យឯកជនជាអ្នកវិនិយោគ។
លោកបន្តថា៖ «បើយើងនិយាយតាមការទទួលខុសត្រូវ អ្នកដែលទទួលខុសត្រូវហ្នឹង គឺអ្នកដែលសម្រេចផ្ដល់សម្បទានដីរដ្ឋឱ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគហ្នឹងតែម្តង។ អ៊ីចឹងទេ អ្នកដែលចុះហត្ថលេខាលើអនុក្រឹត្យ និងអនុបយោគនេះ បើយើងនិយាយនោះណ៎ា! រឿងហ្នឹងគឺគាត់ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ពីព្រោះគាត់មានអ្នកជំនាញ អ្នកអីទាំងអស់ ដែលធ្វើការសិក្សាទៅលើផលប៉ះពាល់អីទាំងអស់ហ្នឹង មុននឹងមានការបំប្លែងដីហ្នឹងដោយអនុក្រឹត្យ និងអនុបយោគហ្នឹង។ អ៊ីចឹងទេ បើនិយាយទៅ វាតគ្នា វាតគ្នា»។
បើតាមលោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ បើទោះជាគេដឹងថាការផ្ដល់សិទ្ធិវិនិយោគនៅភ្នំតាម៉ៅនេះ វាបានចងប្រទាក់ក្រឡាគ្នាជាប្រព័ន្ធយ៉ាងណាក្ដី ក៏គ្មានសង្ឃឹមថានឹងមានអ្នកដែលហ៊ានចេញមុខក្នុងការទទួលខុសត្រូវនោះឡើយ។ បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត ដើម្បីឈានទៅបញ្ចប់ភាពចម្រូងចម្រាសនេះ យ៉ាងហោចណាស់ គឺបានត្រឹមសម្របសម្រួល រួចបញ្ចប់វិវាទដោយការស្រុះស្រួលគ្នា និងឯកភាពគ្នាដាំដើមឈើឡើងវិញ ដូចការអំពាវនាវរបស់លោក ឡេង ណាវ៉ាត្រា។
បើគេពិនិត្យទៅលើការទទួលខុសត្រូវជាបុគ្គល ក្នុងរឿងដីនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅនេះ ទំនងជាមិនអាចទៅរួចនោះទេ។ ចំណារឯកភាពដោយលោក ខូយ ឃុនហ៊ួរ រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី និងជាអតីតចៅហ្វាយខេត្តកំពត បានចេញលិខិតបើកផ្លូវឱ្យក្រុមហ៊ុន «ខ្មែរ ហ្វ្រេស មីល» ក្នុងចំណោមក្រុមហ៊ុន ៣ផ្សេងទៀត រួមមាន ក្រុមហ៊ុន «បាទី ធួរីសឹម» ក្រុមហ៊ុន «ធីភី ម៉ូរ៉ាល់ គ្រុប (TP Moral Group)» របស់លោកឧកញ៉ា ឃុន សៀ និងក្រុមហ៊ុន «ឆាយណា ប៉ោយប៉ែត» របស់លោកឧកញ៉ា ឡេង ណាវ៉ាត្រា ដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិវិនិយោគនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅ។
ការអនុវត្តនូវសេចក្ដីសម្រេចរបស់ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី ដែលចេញកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ គឺធ្វើឡើង ៨ថ្ងៃបន្ទាប់ពីលិខិតបង្គាប់របស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដែលធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី៦ មករា ឆ្នាំ២០២២ បើកផ្លូវឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងនោះវិនិយោគនិងឈូសឆាយដីនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅ។
ក្រៅពីនេះ នៅមានលិខិតការពាររបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ដែលចេញកាលពីថ្ងៃទី៤ សីហា និងលិខិតបដិសេធរបស់អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ រួមទាំងការបកស្រាយថាគ្មានការពាក់ព័ន្ធណាមួយរបស់អភិបាលខេត្តតាកែវ ក្នុងរឿងឈូសឆាយដីនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅនេះផង គឺឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញថា បញ្ហានៅភ្នំតាម៉ៅនេះ វាមិនមែនជាការទទួលខុសត្រូវតែមួយគត់របស់ក្រសួងកសិកម្មទេ។ ជារួម ការពាក់ព័ន្ធនេះ គឺមានការរួមចំណែកក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យមានការវិនិយោគ ហាក់មានលក្ខណៈជាចង្កោម និងប្រទាក់ក្រឡាដូចសំណាញ់យ៉ាងដូច្នេះដែរ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត បើគេពិនិត្យទៅលើរបាយការណ៍នៃការវាយតម្លៃពីហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម គឺរកមិនឃើញថា ការវិនិយោគនេះបានដាក់ឱ្យអនុវត្តដូចមានបញ្ញត្តិនៅក្នុងច្បាប់ស្ដីពីបរិស្ថាននោះថែមទៀតផង។
វីអូឌី មិនទាន់អាចស្នើសុំការបំភ្លឺបន្ថែមជុំវិញរឿងនេះពីលោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី បាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃអង្គារនេះ។
សម្រាប់លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ វាជាកំហុសកាន់តែធំជាងនេះ ប្រសិនបើរដ្ឋផ្ដល់សិទ្ធិវិនិយោគឱ្យក្រុមហ៊ុនទាំងនោះ ដោយមិនបានឆ្លងកាត់ការធ្វើអនុបយោគពីដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋទៅជាដីឯកជនរបស់រដ្ឋជាមុនទេ មុននឹងចេញអនុក្រឹត្យ មានន័យថា វាជាការរំលោភទៅនឹងគោលការណ៍ច្បាប់ និងនីតិវិធីកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះបន្ថែមទៀត។
លោកបន្តថា៖ «ប្រសិនបើប្រទេសយើងជានីតិរដ្ឋពិត អ៊ីចឹងគេត្រូវប្រយ័ត្នតាំងពីការធ្វើហ្នឹងមក។ដូចខ្ញុំនិយាយពាក្យមួយម៉ាត់អ៊ីចឹង គេនិយាយថា តើអាហ្នឹងនៅបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈរបស់រដ្ឋទៀតទេ? បើវានៅ អ៊ីចឹងអត់អាចចេញអនុក្រឹត្យ និងអនុបយោគបានទេ។ អ៊ីចឹងបើយើងចេះតែគិតពីលុយនិងផលប្រយោជន៍បក្ខពួក វាធ្វើឱ្យការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួន វាផ្ទុយពីច្បាប់»។
បើពិនិត្យអំពីច្បាប់ស្តីពីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ មាត្រា៧៦វិញ ចែងថា បទល្មើសព្រៃឈើគឺជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ។ រដ្ឋបាលព្រៃឈើ មានសមត្ថកិច្ចជានគរបាលយុត្តិធម៌ក្នុងការស៊ើបអង្កេតបទល្មើសព្រៃឈើ និងចងក្រងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការ។ ការស្រាវជ្រាវ ទប់ស្កាត់ និងការបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ វាជាសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋបាលព្រៃឈើគ្រប់ថ្នាក់នៅក្នុងរង្វង់ដែនសមត្ថកិច្ចរៀងៗខ្លួន។
ចំណែកលោកមេធាវី សេក សោភ័ណ្ឌ មេធាវីនៃការិយាល័យមេធាវីរ៉ៃ និងប៊ីស៊ីនីស ហាក់មានភាពស្មុគស្មាញបន្តិចក្នុងការពន្យល់អំពីភាពប្រឈមនៃដីនៅបរិវេណភ្នំតាម៉ៅនេះ ដោយសារមិនដឹងថាតើ ក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងនោះទទួលបានដីវិនិយោគតាមរូបភាពណាមួយ ហើយធ្វើឡើងដោយមានការអនុវត្តទៅតាមនីតិវិធីបានត្រឹមត្រូវកម្រិតណា។ បើទោះជាបែបណា មេធាវីរូបនេះយល់ឃើញថា ប្រសិនបើការវិនិយោគនេះមិនស្របទៅតាមគោលការណ៍និងនីតិវិធីទេ ហើយរហូតធ្វើឱ្យមានការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋថែមទៀត មានន័យថា អ្នកដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើស គឺត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ហើយ។
លោកបន្តថា៖ «វាពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្រេចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ត្រូវឱ្យវិនិយោគហ្នឹងតាមនីតិវិធីមួយណា តើតាមនីតិវិធីដេញថ្លៃ ឬនីតិវិធីយ៉ាងម៉េច ដែលជាសំណួរដែលខ្ញុំពិបាកធ្វើអត្ថាធិប្បាយ។ ប៉ុន្តែជាគោលការណ៍ ប្រសិនបើមានបទល្មើសព្រៃឈើ មានន័យថា បទល្មើសហ្នឹងវាត្រូវតែមានអ្នកទទួលខុសត្រូវហើយ»។
ចំណែកមាត្រា៩៤ នៃច្បាប់ស្តីពីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រៃឈើ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ខូចខាតដល់មជ្ឈដ្ឋានព្រៃឈើ ត្រូវចេញថ្លៃស្ដារ ឬជួសជុលការខូចខាតឱ្យមានលក្ខខណ្ឌដូចដើមឡើងវិញ ខណៈដែលមាត្រា៩៣នៃច្បាប់នេះ ក៏បញ្ញត្តិដែរថា ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារចន្លោះពី៥ទៅ១០ឆ្នាំ និងត្រូវរឹបអូសវត្ថុតាងទាំងអស់មកជាសម្បត្តិរដ្ឋ។
ភ្លាមៗ ក្រោយពីមានសេចក្តីសម្រេចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែសីហា លុបចោលសេចក្តីជូនដំណឹង ឬ សជណ រាល់ការវិនិយោគទាំងអស់លើដីនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅរួចមក គេសង្កេតឃើញលោក ឡេង ណាវ៉ាត្រា បានចេញមុខប្រកាសរកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តជួយដាំដើមឈើឡើងវិញ។
ទន្ទឹមនឹងមានការអំពាវនាវរបស់លោក ឡេង ភក្រ្តា ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថាជាឧកញ៉ា ឡេង ណាវ៉ាត្រា នេះក៏មានសប្បុរជនមួយចំនួន រួមទាំងក្រុមយុវជនផង បានស្ម័គ្រផ្តល់កូនឈើ និងចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនេះ។ ប៉ុន្តែម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគបីផ្សេងទៀត ដូចជា ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនខ្មែរ ហ្វ្រេស មីល ក្រុមហ៊ុន បាទី ធួរីសឹម និងក្រុមហ៊ុន ធីភី ម៉ូរ៉ាល់ គ្រុប (TP Moral Group) របស់លោកឧកញ៉ា ឃុន សៀ បានបន្តនៅស្ងៀមស្ងាត់នៅឡើយ។
លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ នៃកម្មវិធីបណ្ដាញសហគមន៍ នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក យល់ឃើញថា បើពិនិត្យពីការទទួលខុសត្រូវ តាមទម្រង់ផ្លូវច្បាប់ គឺមិនត្រឹមត្រូវទាល់តែសោះ។ លោកបន្តថា បើទោះជាពេលនេះ លោក ឡេង ណាវ៉ាត្រា ហ៊ានចេញមុខមកទទួលខុសត្រូវខុសពីម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនបីផ្សេងទៀតដែលបន្តលាក់មុខក៏ពិតមែន ក៏ការរ៉ាប់រងនៃការចេញការខូចខាតនេះ បែរជាធ្វើឡើងតាមរយៈកិច្ចសហការបែបសមូហភាពទៅវិញ ដែលនេះមិនមែនជាការទទួលខុសត្រូវរបស់ក្រុមហ៊ុនដូចមានបញ្ញត្តិនៅក្នុងច្បាប់នោះទេ។
ក្រោយពីផ្ទុះការរិះគន់កាន់តែខ្លាំង ហើយបានធ្វើឱ្យយុវជនមួយចំនួននៅលើបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក ធ្វើពហិការមិនប្រើប្រាស់រាល់ផលិតផលរបស់ក្រុមហ៊ុនទាំងនេះ បញ្ហានេះបានបង្ខំឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ត្រូវបង្ខំចិត្តចេញសេចក្តីសម្រេចលុបចោលភ្លាមៗរាល់គម្រោងវិនិយោគដីនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅនេះ។
សម្រាប់អ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ មើលឃើញថា ការបង្ខំចិត្តលុបគម្រោងប្រញាប់ប្រញាល់បែបនេះ ទំនងជាលោក ហ៊ុន សែន មើលឃើញពីហានិភ័យខាងនយោបាយ ច្រើនជាងការលុបគម្រោងវិនិយោគដោយសារប៉ះពាល់ខ្លាំង ទាំងជីវិតសត្វ និងធនធានជីវចម្រុះជាតិដទៃទៀត នៅទីនោះ។
លោក វណ្ណ ប៊ុណ្ណា អ្នកជំនាញខាងវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ ឱ្យដឹងថា ការដកថយមួយជំហានវិញនៅពេលនេះ ប្រហែលជាលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់ហើយអំពីផលមិនល្អ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត នៅឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខនេះ ទើបបង្ខំចិត្តឱ្យលោក ហ៊ុន សែន សម្រេចទាត់ចោលគម្រោងវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងអស់ចេញ។
លោកបន្តថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំមើលឃើញទិដ្ឋភាពរឿងនយោបាយហ្នឹងដូចជាមានកម្រិតខ្ពស់ជាង ដោយសាររឿងការឈូសឆាយព្រៃនៅភ្នំតាម៉ៅនេះ ទទួលបាននូវការរិះគន់ ក៏ដូចជាការចាប់អារម្មណ៍ហ្នឹងច្រើនមែនទែន ហើយសូម្បីតែអ្នកដែលមានទំនោរគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល ក៏ហាក់ដូចជាមានប្រតិកម្មទៅលើបញ្ហាហ្នឹងដែរ។ អ៊ីចឹងទេ ក្នុងន័យនយោបាយ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ប្រហែលជាគាត់គិតថាបើកឱ្យមានការឈូសឆាយអ៊ីចឹងទៀត វាអាចនឹងមានការប៉ះពាល់ប្រជាប្រិយភាពគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅពេលខាងមុខនេះ »។
បើតាមលោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៃសមាគមអាដហុក បញ្ជាក់ថា ចំពោះការឈូសឆាយដីនៅតំបន់ភ្នំតាម៉ៅអស់ជិត៦រយហិកតានេះ លោកប្រហែលជានឹងរៀបចំបណ្តឹងបរិហារ ទៅតុលាការ ដើម្បីបើកផ្លូវឱ្យព្រះរាជអាជ្ញា ពិនិត្យ និងសិក្សាលើសំណុំរឿងនេះ រកអ្នកពាក់ព័ន្ធឱ្យមកទទួលខុសត្រូវ៕