"Ik ben single, kan ik hier een echtgenoot vinden?" De voorbije dagen verschenen op sociale media honderdduizenden tweets met die boodschap, telkens met een foto van een schaars geklede Aziatische vrouw bij en verstuurd vanuit een Chinees account. "Geen toeval", zegt onderzoeksjournalist Robert van der Noordaa in het Radio1-programma "Het uur van de waarheid". "Het gaat om zogeheten Chinese trollenlegers die de online aandacht voor de straatprotesten in China willen maskeren." Hoe werkt zo'n trollenleger nu?
Zijn Chinese vrouwen plots eenzaam geworden en zoeken ze massaal naar liefde, seks of misschien zelfs een man op het sociale medium Twitter? De laatste dagen regent het er namelijk foto's van voornamelijk Aziatische vrouwen die smeken om een kus of een man. Ze vragen ook uitdagend of je hun pokemon leuk vindt.
"Het gaat vrijwel zeker om Chinese staatstrollen", zegt journalist, internetexpert en analist van Trollrensics (een platform dat desinformatie bestrijdt, red.) Robert van der Noordaa in "Het uur van de waarheid" op Radio 1.
Van der Noordaa verzamelde tussen 27 en 29 november de opvallende berichten op met behulp van gespecialiseerde software. Hij constateerde dat er op nog geen 48 uur maar liefst 115.000 van zulke tweets de wereld werden ingestuurd.
Opvallend, want de Nederlandse journalist ontdekte dat er achter die twittergolf "maar" 315 accounts achter zaten. Maar ze posten veel. Eén account stuurde liefst 1704 keer de boodschap "Ik ben single,..." uit. Veel accounts werden daarna verwijderd, nieuwe kwamen in de plaats. "Uit analyse blijkt dat het aantal tweets al zeker tot 1 december soms wel opliep tot bijna 5000 per uur." En ook gisteren regende het nog tweets met dezelfde boodschap.
Op deze grafiek zie je dat tussen 27 en 29 november op piekmomenten tot wel 5000 tweets per uur verstuurd werden. (Data van Trollrensics)
Hoe herken je ze?
Opmerkelijk is dat de accounts allemaal zeer recent zijn aangemaakt. Vaak wordt gewerkt met onrealistische namen of staan er nummers in de naam. En ze hebben nauwelijks volgers.
Wat ook argwaan opwekt, is dat ze telkens hashtags toevoegen van Chinese steden, bijvoorbeeld Shanghai. En dat doet van der Noordaa vermoeden dat de posts de aandacht moeten afleiden van berichten over straatprotesten tegen het zerocovidbeleid in verschillende Chinese steden.
Die hashtags zijn wel voornamelijk in het Mandarijn geschreven. Dat kan er dan weer op wijzen dat de trollencampagne vooral Chinezen viseert. "Wanneer zij via Twitter op plaatsnamen van steden uit de hashtags zoeken, krijgen ze vooral dit soort afbeeldingen te zien in plaats van informatie over de protesten. Die worden in een stortvloed aan posts met schaarsgeklede dames naar de achtergrond gedrukt", zegt van der Noordaa. "Wie Engelstalige zoektermen gebruikt, krijgt wel meer te zien."
Bekijk hier een compilatie van tweets, telkens met dezelfde foto en boodschap. Maar verstuurd vanuit een verschillend account, dat zie je bovenaan.
Videospeler inladen...
Dat China Twitter viseert, mag enigszins verbazen. Het medium wordt in China niet echt veel gebruikt en is door de overheid ook verboden. Wie een VPN-verbinding (beveiligde netwerkverbinding, red) heeft, geraakt er wel op. Anders dan op Chinese platforms zoals WeChat of Sina Weibo (het Chinese Twitter, red.) heeft de overheid niet veel controle over wat in Westerse media geschreven wordt. Wellicht is de inzet van het trollenleger een poging om informatie te laten ondersneeuwen.
Alarmsignalen
Hoeveel van dat soort trollenaccounts er wereldwijd bestaan is niet helemaal duidelijk. "Miljarden, op alle socialemediaplatformen samen", schat van der Noordaa. Het merendeel zijn geautomatiseerde bots. Het gaat van staatsgestuurde campagnes tot enkelingen die verschillende accounts beheren of geautomatiseerde tweets gebruiken. Maar dikwijls gaat het ook om echte mensen. "Je moet je zo'n trollenleger voorstellen als echte mensen die ergens in een gebouw zitten en aan de lopende band dit soort tweets plaatsen", zegt hij.
Trollenlegers bestaan in verschillende landen
Het fenomeen van trollenlegers is niet nieuw. Het bewust opzetten van grootschalige sociale mediabeïnvloeding gebeurt in verschillende landen. Het bekendste voorbeeld is misschien wel het Russische Internet Research Agency (IRA), gevestigd in Sint-Petersburg. Daar probeerden jarenlang honderden medewerkers online conversaties te beïnvloeden. Het Agency wordt ook gelinkt aan Russische inlichtingendiensten of aan de beruchte zakenman Yevgueni Prighozhin, een vertrouweling van de Russische president Vladimir Poetin en de man achter de militaire privémilitie Wagner.
Het staat vast dat werknemers van de "trollenfabrieken" niet enkel in Rusland, maar ook in het buitenland op sociale media actief waren om. Ze zouden ook in aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen volop actief zijn geweest.
Berichten met dezelfde tekst
Het gestuurd en grootschalig trollen op internet zorgt ervoor dat internetgebruikers niet altijd meer overzicht hebben of ze nu communiceren met een oprechte, menselijke gebruiker of een trol. "Wanneer over een bepaald onderwerp veel berichten met dezelfde tekst verschijnen, is dat een indicatie dat er iets raar aan de hand is", zegt van der Noordaa. "Maar vaak blijft het heel vaag waarom iets bijvoorbeeld viraal gaat. Het is goed dat journalisten dat blijven onderzoeken zodat burgers zien dat ze voor de gek worden gehouden door dit soort accounts."