De grootschalige gaslekken aan gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 vlak bij een Deens eiland in de Baltische Zee zijn te wijten aan "opzettelijke daden". Dat zegt de Deense premier Mette Frederiksen. Volgens haar is er geen sprake van een ongeval. Eerder kondigden meetstations in zowel Denemarken als Zweden aan krachtige ontploffingen te hebben geregistreerd in de omgeving van de gaslekken, die zich ter hoogte van het Deense eiland Bornholm bevinden.
Frederiksen noemde geen verdachte voor de sabotage. Haar minister van Energie, Dan Jørgensen, zegt dat de gaten langs waar het gas ontsnapt, "te groot" zijn om een accidentele oorzaak te hebben. Volgens hem zijn de lekken veroorzaakt door ontploffingen
Denemarken denkt verder dat de lekken aan de gaspijpleidingen - die niet operationeel zijn, maar wel gevuld zijn met gas - nog "minstens een week" zullen aanhouden, tot het methaan dat uit de ondergrondse leidingen ontsnapt, is uitgeput.
Magnitude 2,3
Meetstations in Zweden en Denemarken maakten eerder vandaag bekend dat ze maandag krachtige ontploffingen hebben geregistreerd in de omgeving waar de drie gaslekken werden vastgesteld. De bevingen zijn door meetstations tot ver uit de buurt van de gaspijpleidingen geregistreerd. Een van de ontploffingen had een magnitude van 2,3.
"Het lijdt geen twijfel dat dit een ontploffing of explosie was", aldus seismoloog Björn Lund van het Zweedse seismologische netwerk. "Zelfs een station in Kalix pikte het op." Kalix ligt in het noordelijkste punt van de Botnische golf, meer dan 1.000 km van de plaats waar de ontploffingen plaats zouden hebben gevonden.
Crisisoverleg
In de nacht van zondag op maandag werd eerst één lek gevonden in Nord Stream 2. Dat meldde uitbater Nord Stream 2 AG van de gaspijpleidingen. 's Avonds laat maakte die bekend dat er ook twee lekken waren vastgesteld in Nord Stream 1.
Nord Stream 1 was tot eind augustus in gebruik. Op het moment van het drukverlies was geen van beide operationeel. De twee lekken in Nord Stream 1 bevinden zich buiten territoriale wateren, maar wel binnen de exclusieve economische zones van Denemarken en Zweden.
De Zweedse politie is een onderzoek gestart naar mogelijke sabotage van de Nord Stream-aardgaspijpleidingen. Denemarken en Zweden houden crisisoverleg. De Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde verklaarde dat verschillende ministeries en overheidsagentschappen daarbij betrokken zijn. Er is ook Zweeds-Deens overleg gepland.
Volgens een woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad van het Witte Huis zijn de Verenigde Staten bereid om het onderzoek te steunen.
Bekijk hieronder de beelden van de lekken in de gaspijpleidingen:
Videospeler inladen...
Volgens de uitbater Nord Stream 2 AG hebben de drie pijpleidingen "ongekende" schade opgelopen. Ze kunnen niet inschatten hoelang het zal duren vooraleer ze de schade kunnen herstellen. Als de schade al hersteld kan worden.
"Ongeziene situatie die onderzoek vraagt"
Het Kremlin had het eerder vandaag al over "een compleet ongeziene situatie die onderzoek vraagt". Op een vraag of er sprake kan zijn van sabotage, antwoordde Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov dat het nog te vroeg is om te speculeren. "Niets kan worden uitgesloten totdat er resultaten zijn van het onderzoek", luidde het nog.
Michailo Podoljak, een Oekraïense raadgever, noemt "het grootschalige gaslek niks meer dan een terroristische aanslag gepland door Moskou en een daad van agressie tegen de Europese Unie". Volgens Podoljak wil Rusland "de economische situatie in Europa destabiliseren en paniek zaaien voor de winter" uit vrees voor een ongekende energiecrisis in Europa in de komende maanden. "Het beste antwoord op een tiran zijn tanks voor Oekraïne." Hij vraagt om meer leveringen van westerse wapens aan het Oekraïense leger.
Kopenhagen trok het waakzaamheidsniveau voor energie-infrastructuur intussen op, waardoor extra veiligheidsmaatregelen worden genomen. Het Deense energie-agentschap had het over "extreem zeldzame" gebeurtenissen.
Een officiële Duitse reactie is er nog niet. Maar de krant Tagesspiegel citeert een bron dicht bij de regering die zegt dat "alles tegen het toeval spreekt". "We kunnen ons geen scenario voorstellen waarbij het geen gerichte aanval was", luidt het voorts. Ook de Poolse premier Mateusz Morawiecki liet weten dat er volgens hem sprake is van sabotage.
In dit stadium is het erg voorbarig om te speculeren over wat de oorzaken zijn
"In dit stadium is het erg voorbarig om te speculeren over wat de oorzaken zijn. De lidstaten onderzoeken deze kwestie, we zullen nauw contact met hen houden, maar het is echt niet het moment om te speculeren", zei een woordvoerder van de Commissie. Ze volgen de ontwikkelingen op de voet, maar zien tot nu toe geen enkel effect op de voorzieningszekerheid van Europa, aldus de woordvoerder.
Toch is de Europese gasprijs intussen zo'n tien procent hoger nadat de lekken werden ontdekt. Op de toonaangevende Nederlandse termijnmarkt stijgt de gasprijs tot meer dan 190 euro per megawattuur. De leidingen zijn niet in gebruik, en er is dus geen impact op de bevoorradingszekerheid. Maar ze veroorzaken dus wel opnieuw onzekerheid op de gasmarkt.
Bekijk de reactie van de Europese Commissie over de lekken in de pijpleidingen:
Videospeler inladen...
Gaspijpleidingen gebruikt voor geopolitiek armworstelen
Nord Stream 1 en 2 worden gebruikt in het geopolitieke armworstelen tussen Europa en Rusland in verband met de Russische invasie van Oekraïne. Uitbater Nord Stream 2 AG is afhankelijk van het Russische staatsgasbedrijf Gazprom voor leveringen van aardgas.
Op het moment van de lekken was geen van beide leidingen operationeel, maar bevatten ze wel gas. Volgens de Deense autoriteiten is er echter geen gevaar voor de veiligheid of gezondheid van de inwoners van de eilanden Bornholm en Christiansø.
Nieuwe gaspijpleiding onder Oostzee
Intussen hebben vertegenwoordigers van de Poolse, Deense en Noorse regeringen de Baltic Pipe ingehuldigd. Deze nieuwe pijpleiding moet Noors aardgas vervoeren via Denemarken naar Polen.
"Het tijdperk van het Russische gasmonopolie komt op zijn eind, een tijdperk gekenmerkt door chantage, dreigementen en intimidatie", aldus de Poolse premier Mateusz Morawiecki bij de symbolische inhuldiging van het nieuwe compressiestation in Goleniów, nabij de Poolse havenstad Szczecin. "Vandaag zetten we een cruciale stap op geopolitiek vlak", reageerde ook de Deense premier Mette Frederiksen. Volgens Terje Aasland, de Noorse minister voor Olie en Energie, slaagt Poetin er niet in om verdeling te zaaien in het Westen.
De Baltic Pipe is een 900 kilometer lange aftakking van de bestaande Europipe II-pijpleiding, die van Noorwegen via de Noordzee naar de Duitse deelstaat Nedersaksen loopt. In de toekomst kan Noors aardgas dus ook oostwaarts getransporteerd worden. De pijpleiding sluit aan op de bestaande pijpleiding ten westen van Denemarken in de Noordzee, en loopt vervolgens naar het Deense vasteland en verder door de Oostzee naar Polen.