"Verontrustend", "ongekend antiwesters" en "niet politiek, maar religieus". Zo omschrijven Ruslandkenners Jan Balliauw, Laurien Crump en Hubert Smeets de toespraak van Russisch president Poetin. Ze vrezen voor een verdere escalatie van het conflict nu Rusland "openlijk de confrontatie met het Westen opzoekt" en "impliciet dreigt" met het gebruik van nucleaire wapens.
President Poetin gaf vandaag een toespraak in de Russische hoofdstad Moskou naar aanleiding van de annexatie van vier Oekraïense regio's bij Rusland. De speech duurde bijna drie kwartier, maar naar Oekraïne zelf werd slechts enkele minuten verwezen. Poetin gebruikte zijn spreektijd vooral om in de geschiedenisboeken te duiken én het Westen de volle lading te geven.
"Het ging natuurlijk over Oekraïne, maar het grootste deel was gericht tegen het Westen", vat VRT NWS-journalist en Ruslandkenner Jan Balliauw samen. "Het was één tirade tegen het Westen. De lijst is te lang om te herhalen, hij ging zelfs terug tot de koloniale geschiedenis van het Westen. Alles wat er fout gaat in de wereld is volgens Poetin de schuld van het Westen."
BEKIJK - VRT NWS-journalist Jan Balliauw analyseert de "verontrustende" toespraak van president Poetin:
Videospeler inladen...
"De retoriek was ongekend fel antiwesters", vindt ook Laurien Crump, gespecialiseerd in internationale betrekkingen in Oost-Europa. Zo zei Poetin dat het Westen een hypocriete houding aanneemt en enkel op de vernietiging van Rusland uit is. Hij portretteerde de oorlog bovendien als een existentiële strijd van goed tegen kwaad, van Rusland tegen het Westen.
"Poetin heeft alles op zijn kop gezet", vindt Crump. "Zijn toespraak ging over de agressie van het 'imperialistische Westen' dat Rusland ertoe noopt de Russische Oekraïners te bevrijden. Het was de wereld op zijn kop op een ongekend felle manier."
Aandacht afleiden
Volgens Crump doet Poetin dat onder meer om de aandacht van het conflict in Oekraïne af te leiden. "Hij wil de aandacht afleiden van de verliezen die hij daar lijdt, in feite is het allemaal niet zo succesvol voor Rusland en ook de mobilisatie verloopt niet zo vlot. Hij giet het hele conflict in een nieuw jasje om zo ook binnen Rusland steun voor dit conflict te genereren."
Hij giet het hele conflict in een nieuw jasje om zo ook binnen Rusland steun voor dit conflict te genereren
"Hij wilde vooral een oorlogsverklaring aan het Westen presenteren", is de mening van Ruslandkenner Hubert Smeets. "De hele speech was geen feestelijke redevoering, geen ceremoniële toespraak, maar een grote aanval op het Westen. Washington is de vijand van Rusland en Poetin is bezig met een bevrijdingsmissie om de wereld te verlossen."
"Poetin zoekt de confrontatie op met het Westen", zegt Jan Balliauw. "Hij wil de Russische bevolking duidelijk maken dat er veel op het spel staat, dat het over het overleven van het land gaat, dat ze in een existentiële strijd met het Westen verwikkeld zijn."
Cultuurstrijd
Onder meer de normen en waarden van Rusland staan volgens Poetin op het spel. De Russische president sprak in die zin plots over geslachtsveranderingen en stelde zich de volgende vraag: "Willen we dat voor ons land en onze kinderen? Dat kunnen we niet accepteren. Het is een afwijzing van geloof en traditionele waarden. Het is regelrecht satanisme".
"Hij ging heel erg ver daarin", zegt Laurien Crump. "Het werd bijna als een soort cultuurstrijd geportretteerd waarin Poetin voor de traditionele normen en waarden en het gezin opkomt tegen de westerse decadentie. Ook dat is weer een manier om de aandacht af te leiden. Poetin is de strijder voor traditionele waarden in plaats van de onderdrukker van onschuldige Oekraïners."
Volgens Smeets hield Poetin geen politieke toespraak. "Hij was religieus. Alsof Poetin zijn bevolking wou oproepen voor een soort van heilige oorlog tegen het Westen, tegen de decadentie van de Angelsaksische wereld. Die moet een slag worden toegebracht om te voorkomen dat Rusland ten onder gaat."
BEKIJK - Hubert Smeets analyseert de toespraak in "Terzake":
Videospeler inladen...
Impliciet dreigement
De Ruslandkenners spitsten vooral hun oren toen Poetin over kernwapens begon. "De VS is het enige land in de wereld dat nucleaire wapens heeft gebruikt. Het heeft twee Japanse steden, Hiroshima en Nagasaki, vernietigd. Dat is een precedent", zei de Russische president.
Smeets ziet daarin een "impliciet dreigement". "Hij zei ook later in de speech dat Rusland zijn grondgebied, maar ook zijn bevrijdingsmissie, met alle beschikbare middelen zal proberen realiseren. Dat zijn ook kernwapens."
"Het is een soort chantage", stelt Crump. "Hij heeft nu de vier deelrepublieken in handen - althans naar eigen optiek - en dat geeft hem de aanleiding om mogelijkerwijs kernwapens te gebruiken. Hij probeert het te legitimeren door te zeggen 'als wij daartoe overgaan, is het omdat de Amerikanen dit ooit in de wereld hebben gebracht'."
BELUISTER - Ruslandkenner Laurien Crump analyseert de speech in "De wereld vandaag" op Radio 1:
"De wereld op z'n kop op een ongewoon felle manier": Poetin speecht over annexatie Oekraïense provincies
Escalatie
Crump vreest dan ook voor een verdere escalatie. "Ik vind dit om heel eerlijk te zijn verontrustender dan de Koude Oorlog want toen was spreken over nucleaire wapens taboe. Sterker nog: in de jaren 70 werden allerlei akkoorden voorbereid om ervoor te zorgen dat die nucleaire wapens juist niet gebruikt zouden worden. Poetin heeft dat taboe doorbroken."
Ook Smeets is somber over het verdere verloop van de oorlog. "Zelenski heeft ook een beetje olie op het vuur gegooid door tijdens de toespraak van Poetin een verzoek te doen aan de NAVO voor een versnelde toetreding. Het grondgebied van Rusland is met deze annexatie 600 kilometer opgeschoven naar het Westen en daarmee is de escalatie toegenomen", besluit hij.