Ziekenhuizen zien op spoed méér patiënten dan voor de coronacrisis: "We kreunen onder de werklast"

VRT NWS contacteerde vorige week meer dan 20 Vlaamse ziekenhuizen, om te peilen naar de evolutie van het aantal patiënten, aangemeld op spoed. 

De opgevraagde cijfers vergelijken de eerste zes maanden van dit jaar met dezelfde periode in de drie voorgaande jaren. De gecontacteerde ziekenhuizen zijn gelijkmatig gespreid over de vijf Vlaamse provincies. En het zijn zowel grotere als kleinere ziekenhuizen.

Tijdens de coronacrisis kregen de spoeddiensten aanzienlijk minder patiënten te verwerken, zo blijkt uit onze rondvraag. In sommige ziekenhuizen daalde het aantal aangemelde patiënten met 15 tot meer dan 20 procent; in andere ziekenhuizen bleef de daling beperkt tot minder dan 10 procent.

"Dat zich in de coronajaren minder patiënten meldden, is ook logisch,", zegt dokter Kurt Anseeuw, hoofd spoed van de ZNA-ziekenhuizen in Antwerpen. "Want de samenleving ging gedeeltelijk op slot: mensen gingen niet meer naar het werk, gingen niet meer sporten. Dat betekent ook dat we geen of minder verkeers-, arbeids- en sportongevallen zagen op spoed."

"Scholen waren gesloten of kinderen volgden van thuis les, wat ook zorgde voor minder griep en besmettelijke kinderziekten," vult dokter Tom Schmitz aan, hoofd spoed van het Jan Portaelsziekenhuis in Vilvoorde. "En wat verder speelde, is dat mensen angst hadden om naar het ziekenhuis, en dus ook naar spoed te gaan, uit vrees besmet te worden met het coronavirus. Daardoor is ook zorg uitgesteld."

Na de terugval tijdens corona zijn de aanmeldingen op spoed weer toegenomen. In twee op de drie gecontacteerde ziekenhuizen stijgt het aantal patiënten met 10 procent of méér, vergeleken met 2019, met uitschieters tot 20 procent. Die sterke toename haakt in op een stijgende trend op langere termijn. Voor een stuk is dat een voorspelbare trend. Want onze bevolking blijft groeien en wordt vooral ouder. En een vergrijzende bevolking heeft meer zorg nodig, ook op spoed.

Maar er is duidelijk méér aan de hand, zeggen een aantal spoedartsen, als we zien hoe sterk de cijfers nu stijgen. Het groeiende tekort aan huisartsen lijkt meer en meer te spelen. "De huisartsen kregen het zwaar te verduren, en zijn overbevraagd tijdens de coronacrisis. En ze zijn nog altijd overbelast.", weet Peter De Paepe, hoofd spoed van het Universitair Ziekenhuis Gent, dat in drie jaar op spoed ruim 20 procent méér aanmeldingen noteert.

Huisartsen voeren in toenemende mate patiëntenstops in, of plannen minder afspraken in om het werk te blijven aankunnen. Of ze gaan met pensioen, of kiezen voor een andere baan. "Door de coronacrisis zijn de huisartsen zich anders gaan organiseren",  zegt dokter Anseeuw van de ZNA-ziekenhuizen. "En daardoor moeten patiënten langer wachten om bij de huisdokter langs te gaan , of geraken ze gewoonweg niet meer bij de dokter."

"Huisartsen en spoeddiensten zijn communicerende vaten," legt dokter Schmitz uit van het Jan Portaelsziekenhuis, dat de aanmeldingen op spoed in drie jaar ook met ruim 20 procent zag toenemen. "Als patiënten met een probleem zitten, willen ze graag snel geholpen worden. En als ze niet bij de huisarts terechtkunnen, komen ze ook op spoed aankloppen. Want spoed is 24 uur per dag en zeven dagen per week open, zonder afspraak."

"Het is een trend die we vooral vaststellen in regio's waar er relatief weinig huisartsen zijn," vult Kurt Anseeuw aan, " en zeker in grootstedelijke gebieden waar patiënten hoe dan ook al minder geneigd zijn om naar de huisarts te gaan.  Zo zien we in ons eigen ziekenhuisnetwerk de aanmeldingen op spoed het sterkst toenemen op de campus Stuyvenberg."

Een andere mogelijke verklaring voor het toenemend aantal patiënten op spoed zijn meer problemen met geestelijke gezondheid. "We zien patiënten die vooral door de coronacrisis een hogere psychosociale belasting ervaren en daardoor ook mentale klachten ontwikkelen", zegt dokter Anseeuw. "Zij komen in crisissituaties ook op spoed terecht."

Het gaat niet alleen om patiënten met mentale klachten, bevestigt dokter Schmitz, maar ook met alcohol- en drugsverslaving. "Er zijn veel mensen die vóór corona al in een wankel evenwicht zaten, en de crisis heeft er serieus op ingehakt, als het gaat om isolatie en eenzaamheid. Daar zien we nu ook op spoed de gevolgen van."

"In de geestelijke gezondheidszorg zijn er heel lange wachtlijsten", legt professor De Paepe uit van het UZ Gent. "Dat zet ook een grote druk op de huisartsen, want zij worden geconfronteerd met patiënten die ze niet kunnen doorsturen naar de gespecialiseerde zorg. En als de situatie van die patiënten escaleert, moet spoed die dringende problematiek opvangen."

Ook plaatselijke factoren kunnen een toestroom van patiënten op spoed helpen verklaren, bijvoorbeeld in Vilvoorde. "Onze spoeddienst is volledig vernieuwd en uitgebreid", zegt Tom Schmitz. "En het gebouw van de spoed is nu goed zichtbaar vóór het ziekenhuis gevestigd.  Ook daardoor vinden patiënten makkelijker de weg naar onze dienst."

In het ziekenhuis van Lokeren is de spoeddienst eind vorig jaar gesloten en vervangen door een medische hulppost voor niet-dringende hulp, na de fusie met het ziekenhuis van Sint-Niklaas. Patiënten uit Lokeren die naar spoed willen, gaan in de eerste plaats naar Sint-Niklaas, blijkt uit de cijfers, maar wellicht ook naar andere ziekenhuizen in de regio, zoals het UZ Gent.

"De uitstroom van verpleegkundigen baart inderdaad zorgen," bevestigt dokter Schmitz van het Jan Portaelsziekenhuis. "Op onze spoeddienst hebben in acht weken acht verpleegkundigen ontslag genomen op een ploeg van 26. We kunnen intussen wel vier nieuwe verpleegkundigen in dienst nemen,  en we hebben ook onze manier van werken aangepast : door patiënten beter te triëren en door verpleegkundigen beter te omkaderen. En zo kunnen we de toestroom van patiënten op dit moment nog bolwerken."

Schmitz pleit voor een doorgedreven samenwerking tussen huisartsen en spoeddiensten, zoals al gebeurt in Vilvoorde en een aantal andere regio's.  "Hoe dan ook moeten we de huisartsen beter ondersteunen, met administratieve medewerkers en verpleegkundigen die taken van de dokters kunnen overnemen", vindt professor De Paepe. "En daar is minister van volksgezondheid Vandenbroucke al mee bezig."

"Maar we moeten ook de spoeddiensten versterken. En dat betekent vooral dat we de loon- en arbeidsvoorwaarden voor spoedverpleegkundigen moeten verbeteren, want we hebben hoogopgeleide profielen nodig. Zo kunnen we ook de instroom van nieuwe spoedverpleegkundigen blijven garanderen", besluit Peter De Paepe.  De federale regering heeft er alvast mee ingestemd om gespecialiseerde verpleegkundigen een jaarlijkse premie te geven.