Views: 1
ដោយៈ ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត
សត្រូវ
(ស័ត-ត្រូវ)
នាមសព្ទ
( សំ. ក្ល.; សំ. ឝត្រុ; បា. សត្តុ ) អ្នកបៀតបៀនគេ, អ្នកដែលប្រទូស្ដ, ដែលចងទោសឬចងគំនុំរកគ្នា, ដែលមានបំណងនឹងធ្វើអាក្រក់ដល់គ្នា, ដែលរករឿងគ្នា, បច្ចាមិត្ត
ប្រយ័ត្នកុំឲ្យទៅជាសត្រូវនឹងគ្នា; ខ្លាជាសត្រូវចំពោះពួកម្រឹគ ។
សភាវៈឬអ្វីៗដែលជាទំនាស់នឹងគ្នា
កិលេសជាសត្រូវចំពោះសេចក្ដីបរិសុទ្ធ ។
សាសន
(–សៈន៉ៈ)
នាមសព្ទ
( បា. សំ. ឝាសន ) ពាក្យបណ្ដាំ, ពាក្យផ្ដាំផ្ញើ; ពាក្យប្រៀនប្រដៅ, ការប្រៀនប្រដៅ; សាសនា, លទ្ធិ; ពាក្យបង្គាប់, ការបង្គាប់បញ្ជា; ដំណឹង; សំបុត្រ; ពាក្យប្រកាស, ការប្រកាសប្រាប់; ការជឿស្ដាប់; ការដាក់ទណ្ឌកម្ម, ការផ្ចាលទោស; ការកែសម្រួល; ការគ្រប់គ្រង; ការត្រួតត្រា ។ សាសនកាល ឬ –សម័យ កាលឬសម័យដែលឥតអំពីសាស្ដាដើមទៅហើយ នៅសល់តែសាសនា ។ សាសនកិច្ច ឬ –ក្រឹត្យ កិច្ចឬក្រឹតក្នុងសាសនាឬរបស់សាសនា ។ សាសនទូត, សាសនហារិន ឬ –ហារី អ្នកនាំសំបុត្រ, អ្នកនាំដំណឹងឬពាក្យបណ្ដាំ ( បើស្ត្រីជា សាសនទូតី, សាសនហារិនី ) ។ សាសនទូសកៈ អ្នកប្រទូស្ដសាសនា ( បើស្ត្រីជា សាសនទូសិកា ) ។ សាសនធម៌ ធម៌ជាពាក្យប្រៀនប្រដៅ ក៏គឺសាសនានុះឯង ។ សាសនបត្រ សំបុត្របញ្ជាក់ការយ៉ាងដាច់ខាត ។ សាសនប្បដិបត្តិ ឬ –ប្រតិបត្តិ ការប្រតិបត្តិតាមសាសនា ។ សាសនប្បវត្តិ ឬ –ប្រវត្តិ ដំណឹងសាសនា, ពង្សាវតារសាសនា ។ សាសនមណ្ឌល មណ្ឌលសាសនា, សាសនាទាំងមូល ។ សាសនមូល ទីតាំងឬឫសគល់នៃសាសនា ។ សាសនវិទ ឬ –វិទូ អ្នកប្រាជ្ញខាងការប្រកាសសាសនា ។ សាសនវោហារ វោហាររបស់សាសនា, ពាក្យប្រើក្នុងសាសនា ។ សាសនសម្បត្តិ សម្បត្តិសម្រាប់ទំនុកបម្រុងសាសនា ។ សាសនាយុ( បា. < សាសន + អាយុ ) អាយុសាសនា គឺការឋិតនៅនៃសាសនា ។ សាសនូបត្ថម្ភ ( បា. < សាសន + ឧបត្ថម្ភ ) ការទំនុកបម្រុងសាសនា ។ សាសនូបត្ថម្ភក៍ ( បា. < សាសន + ឧបត្ថម្ភក ) អ្នកទំនុកបម្រុងសាសនា ( បើស្ត្រីជា សាសនូបត្ថម្ភិកា ) ។ សាសនោវាទ ( បា. < សាសន + ឱវាទ ) ដំបូន្មានក្នុងសាសនា ។ ល ។
អង្ឃើល
កិរិយាវិសេសន៍
ដែលចេញអាការងងើលលើកដាក់ៗ, ទើលងើល
ដើរអង្ឃើលចុះអង្ឃើលឡើង; ដំណើរអង្ឃើលៗ ។
ព. ប្រ. គំនិតអង្ឃើល, ចិត្តអង្ឃើល, មនុស្សអង្ឃើល, ឫកពាអង្ឃើល គឺគំនិត, ចិត្ត, មនុស្ស, ឫកពាងងើល, ចចើល ឥតក្រែង ( ព. កា. )
ជនពាលងងើល ចេះតែអង្ឃើល ឥតគិតខុសត្រូវ ប្រទូស្ដប្រទាំង ប្រឆាំងរាំងផ្លូវ ក្លាយជាសត្រូវ ជាតិសាសន៍ក៏មាន ។ កើតជាមនុស្ស គួរស្គាល់ត្រូវខុស កុំដើរបំពាន បំពារលើច្បាប់ សម្រាប់ទូន្មាន ផ្លូវចិត្តឲ្យបាន សាន្តសុខស្ងប់ឡើយ ។
គុណសព្ទ
ដែលចេញអាការងងើលលើកដាក់ៗ, ទើលងើល
ដើរអង្ឃើលចុះអង្ឃើលឡើង; ដំណើរអង្ឃើលៗ ។
ព. ប្រ. គំនិតអង្ឃើល, ចិត្តអង្ឃើល, មនុស្សអង្ឃើល, ឫកពាអង្ឃើល គឺគំនិត, ចិត្ត, មនុស្ស, ឫកពាងងើល, ចចើល ឥតក្រែង ( ព. កា. )
ជនពាលងងើល ចេះតែអង្ឃើល ឥតគិតខុសត្រូវ ប្រទូស្ដប្រទាំង ប្រឆាំងរាំងផ្លូវ ក្លាយជាសត្រូវ ជាតិសាសន៍ក៏មាន ។ កើតជាមនុស្ស គួរស្គាល់ត្រូវខុស កុំដើរបំពាន បំពារលើច្បាប់ សម្រាប់ទូន្មាន ផ្លូវចិត្តឲ្យបាន សាន្តសុខស្ងប់ឡើយ ។
អាចម៍គោ
(អាច់––)
នាមសព្ទ
ឈ្មោះកង្កែបមួយប្រភេទ មាឌតូច ច្រើននៅអាស្រ័យក្នុងកំពាយអាចម៍គោ
កង្កែបអាចម៍គោ ( ពាក្យក្រាបទូលក្សត្រិយ៍ថា កង្កែបមូលគោ ) ។ ព. ទ. បុ. កង្កែបអាចម៍គោលោត ខាំពស់វែក អ្នកឥតអំណាចឬខ្សោយអំណាចហ៊ានប្រទូស្តទៅរកអ្នកមានអំណាច ។
ឈ្មោះកំពោងមួយប្រភេទ នៅអាស្រ័យក្នុងកំពាយអាចម៍គោ
កំពោងអាចម៍គោ ( ពាក្យក្រាបទូលក្សត្រិយ៍ថា កំពោងមូលគោ ) ។
ឯក
(អែក)
សំខ្យាសព្វ
(សំ.បា.) មួយ; ម្នាក់ ។ គុ.ដែលមានតែមួយឬតែម្នាក់, ឥតមានពីរ, ឥតពីរ; ទីមួយ, លេខមួយ; ឧត្តម, ខ្ពស់, ខ្ពង់ខ្ពស់;ប្រសើរ, ប្រសើរផុត; លើសលែង, លើសលន់, កន្លង; ចម្បង; សំខាន់; ដែលដាច់គេ, បណ្ដាច់; ផុត, បំផុត; ស្រស់, ឆើត; ឆ្នើម; ថ្លៃថ្លា; ឥតមានប្រៀប; ដែលតែម្ដង; ដែលព្រមគ្នា : ឯកអគ្គ ឬ –អគ្រ (–អាក់) ប្រសើរឯក ។ ឯកអង្គ អង្គប្រសើរផុត; អ្នកដែលមានខ្លួនប្រសើរផុត ( ព. កា. ) : ក្សត្រិយ៍ក្សាន្តឯកអង្គ ស្ដេចយាងតម្រង់ ទៅកាន់ប្រាសាទ រាជនិវេសន៍ ប្រសើរស្អាងស្អាត ដល់ហើយព្រះបាទ ទ្រង់ស្ដេចចូលក្នុង ។ ពាក្យបណ្ដៅបុរាណថា : ឯកអង្គទ្រង់នាមឯកខ្ពស់អនេក ទាបជាងស្មៅ តើគឺអ្វី? –ភ្នំ– ត្រូវហើយ ។ ឯកឧក ឬ –ឧគ្គ ( –អុក ) ឲកញ៉ាទីមួយឬខ្ពង់ខ្ពស់កន្លង ។ ឯកឧត្តម ឧត្តមលើសលែង ។ ឯកឯង តែឯង, តែម្នាក់ឯង : មនុស្សឯកឯង; នៅឯកឯង ។ ចំណេះឯក ចំណេះខ្ពស់។ ជាឯក ជាទីមួយ : ទុកជាឯក ទុកថាជាទីមួយឬជាលេខមួយ ។ តួឯក តួឆើត, តួស្រស់ : ល្ខោនតួឯក ។ ប្រសើរឯក ប្រសើរផុត ។ ល្អឯក ល្អផុត ។ សម្រាប់ឯក សម្រាប់ទីមួយ ឬតំណែងទីមួយ : មន្ត្រីសម្រាប់ឯក ។ល។ អ. ថ.អេកៈ ឬតាមទម្លាប់ថា អែកៈ ក៏មានខ្លះ (សំ. ឰក ឬ ឰក្យ អ.ថ. អែកៈ ឬ –ក្យៈ ), ដូចជា ឯកកោលាហល ( –ល៉ាហល់ ) ដំណើរជ្រួលជ្រើមព្រមគ្នា ។ ឯកគ្គតា ( អេក័ក-គៈ– ) ដំណើរតាំងនៅមូលស្លុងក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ, ដំណើរមូលចិត្តស្លុងក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ ( ហៅ ឯកគ្គតាចិត្តក៏បាន ) ។ ឯកចក្ខុ ឬ –ចក្សុ ភ្នែកតែម្ខាង; អ្នកដែលមានភ្នែកតែម្ខាង ( ខ្វាក់ម្ខាង ) ។ ព. កា. ប្រើជា ឯកច័ក្សុ ក៏បាន, អ. ថ. –ចាក់ ។ ឯកចរ ការត្រាច់ឬដើរម្នាក់ឯង ។ ឯកចារិន ឬ –ចារី អ្នកដែលត្រាច់ឬដើរតែម្នាក់ឯង ( បើស្ត្រីជា ឯកចារិណី ឬ –រិនី ) ។ ឯកចិត្ត ចិត្តមួយ; គំនិតតែមួយ; គំនិតត្រូវគ្នាតែមួយ; អ្នកដែលមានគំនិតត្រូវគ្នាតែមួយ : ពួកឯកចិត្ត ពួកអ្នកត្រូវគំនិតគ្នា។
ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា ” ស្រេចនឹងចិត្ត, សេរី, សេរីភាព ” ក៏មាន : មនុស្សឯកចិត្ត, នៅស្រណុកឯកចិត្ត, មនុស្សស្រណុកឯកចិត្ត ។ ឯកច្ឆត្រ ( –ក័ច-ឆ័ត ) ដែលមានស្វេតច្ឆត្រតែមួយ គឺមានក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យតែមួយព្រះអង្គ មានរាជានុភាពពេញទី : ប្រទេសឯកច្ឆត្រ ប្រទេសឯករាជ្យ ។ ឯកច្ឆន្ទ ( –ក័ច-ឆ័ន ) ចំណង់តែមួយ; បំណងតែមួយ; បំណងត្រូវគ្នាតែមួយ; ដែលមានបំណងត្រូវគ្នាតែមួយ, ដែលព្រមចិត្តគ្នា : ខំប្រឹងធ្វើការដោយឯកច្ឆន្ទ, ព្រមគ្នាជាឯកច្ឆន្ទ; ពួកឯកច្ឆន្ទ ។ ខ្មែរប្រើក្លាយជា ឯកច្ឆាន្ទ សំដៅសេចក្ដីថា ” ស្រេចលើខ្លួន, សេរី, អត្តាធីន ” : មនុស្សឯកច្ឆាន្ទ ។ ឯកជន ជនម្នាក់, មនុស្សម្នាក់។ ចំពោះតែខ្លួនមួយ : ការឯកជន ការចំពោះតែមនុស្សម្នាក់ៗ ។ ឯកជាតិ ជាតិមួយ, មួយជាតិ( កំណើតមួយ ) ។ ឯកទត្ត ( –ទ័ត ) អ្វីៗដែលគេត្រូវឲ្យចំពោះតែបុគ្គលម្នាក់ : របស់ឯកទត្ត ។ ឯកទិដ្ធិ ដែលមានទិដ្ធិត្រូវគ្នា; អ្នកដែលមានសេចក្ដីយល់ឃើញត្រូវគ្នា ។ ឯកទិន ថ្ងៃមួយ, មួយថ្ងៃ; ពាក្យសន្មតហៅសន្លឹកក្រដាសដែលមានចុះថ្ងៃខែ សម្រាប់មើលបានតែមួយថ្ងៃៗ ហើយត្រូវបើកបកសន្លឹកថ្ងៃដែលកន្លងផុតទៅនោះចោលចេញ ក្នុងមួយថ្ងៃមួយសន្លឹករៀងរាល់ថ្ងៃ ដើម្បីនឹងមើលថ្ងៃខែតៗគ្នាជាលំដាប់ទៅ : មើលឯកទិន, ទិញឯកទិន ។ ឯកទិស ទិសមួយ, ទិសម្ខាង; ទិសឬផ្លូវដែលតម្រូវឲ្យអ្នកបើកបររថយន្តឬយានផ្សេងៗ ប្រកាន់យកបានតែម្ខាងៗគឺថាបានតែទៅ ឯមកបញ្ច្រាសមិនបាន ឬបានតែមក ឯទៅមិនបាន ។ ឯកទុក្ខ ទុក្ខត្រូវគ្នា; អ្នកដែលមានទុក្ខត្រូវគ្នា ។ ឯកទេស ភាគមួយ, ចំណែកមួយដែលត្រូវលើកឬទាញយកមកនិយាយផ្សេងដោយឡែក : និយាយដោយឯកទេស;
ពិសេស, ប្លែក : វត្ថុឯកទេស ។ ឯកធីតា កូនស្រីតែមួយ ។ ឯកធ្យាស្រ័យ ឬ ឯកជ្ឈាស័យ អធ្យាស្រ័យត្រូវគ្នា; អ្នកដែលមានអធ្យាស្រ័យត្រូវគ្នា ។ ឯកន័យ ន័យមួយ; ដែលមានន័យតែមួយ, មានន័យត្រូវគ្នា : សេចក្ដីនេះជាឯកន័យ; ពាក្យទាំងនេះជាឯកន័យ ។ ឯកនាម ឈ្មោះត្រូវគ្នា; អ្នកដែលមាននាមត្រូវគ្នា។
ដែលរស់ដោយសារអាហារដូចគ្នា : សត្វលោកទាំងអស់ជាឯកនាម ព្រោះសុទ្ធតែរស់ដោយសារអាហារដូចគ្នា ។ ឯកនិន្នាទ ដែលមានដំណើរគឹកកងឬកងរំពងតែមួយ, ដែលមានសូរសព្ទកងរំពងរួមគ្នាតែមួយ : សម្រែកហ៊ោឯកនិន្នាទ ។ ឯកនេត្ត ឬ –នេត្រ ដូចគ្នានឹង ឯកចក្ខុ ។ ឯកន្តសុខ ដែលសុទ្ធតែសុខ ។ ឯកន្តបរមសុខ ដែលសុទ្ធតែសុខយ៉ាងក្រៃលែង ។ ឯកបថ ( –បត់ ) ផ្លូវឬគន្លងតែមួយ; ដែលមានផ្លូវឬគន្លងតែមួយ; ដែលមានផ្លូវឬលំអានត្រូវគ្នា ។ ឯកបទ បទមួយ; ដែលមានបទតែមួយ ។ ឯកបទិក ឬ –បទី ផ្លូវជើង ។ ឯកបុគ្គល ឬ –បុរស បុគ្គលស្រួចឆ្នើម ឬបុរសប្រសើរផុត ។ ឯកបុត្ត ឬ –បុត្រ កូនប្រុសតែមួយ ។ ឯកប្បហារ ( –ក័ប-ប៉ៈហា ) ឬ –ប្រហារ ប្រហារតែម្ដង។
ដំណើរព្រមគ្នា, ស្មើគ្នា : នាំគ្នាចូលចោមចាប់ជាឯកប្បហារ; រត់ខ្នាប់ជាឯកប្បហារ ។ ឯកភក្ដី ( ជើង ដ,អ. ថ.–ភ័ក-ក្ដី) សេចក្ដីស្រឡាញ់ស្មោះរួមចិត្តគំនិតគ្នាចំពោះទៅលើបុគ្គលម្នាក់; ដែលមានភក្ដីចំពោះទៅលើបុគ្គលម្នាក់ : អាណាប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវមានចិត្តស្មោះស្ម័គ្រឯកភក្ដីចំពោះព្រះបរមក្សត្រិយ៍របស់ខ្លួន ( ប្រើជា ឯកភក្ដិ ឬ –ភ័ក្ដិ ក៏បាន, អ. ថ. –ភ័ក ) ។ ឯកភត្តិក ឬ -ភក្ដិកៈ, ឯកភោជិន ឬ –ភោជី អ្នកដែលបរិភោគភោជនាហារក្នុងមួយថ្ងៃ ( មួយថ្ងៃមួយយប់ ) តែម្ដង; ( ព. ពុ. ចំពោះអ្នកដែលបរិភោគមួយថ្ងៃតែម្ដង ក្នុងវេលាពីព្រឹកទល់នឹងថ្ងៃត្រង់ ); បើស្ត្រីជា ឯកភត្តិកា ឬ ឯកភោជិនី ។ ឯកភរិយា ភរិយាទីមួយ, ភរិយាធំ, ប្រពន្ធដើម ( ហៅ ឯកបត្នី ក៏បាន ) ។ ឯកភាគ ចំណែកមួយ, មួយចំណែក ។ ឯកភាព ឬ ឰក–
, ឰក្យ– ភាពមួយ, ភាពត្រូវគ្នា; ដែលមានបែបបទ, សណ្ដាប់ធ្នាប់, សម្លៀកបំពាក់, ឫកពា ត្រូវគ្នា : ប្រទេសឯកភាព, ស្រុកឯកភាព ។ ឯកភោជន ភោជនតែមួយមុខ ។ ឯកមគ្គ ឬ –មាគ៌ា ផ្លូវមួយ ។ ឯកមតិ ឬ –ម័តិ គំនិតតែមួយ; អ្នកដែលមានគំនិតត្រូវគ្នា ។ ឯកមាស មួយខែ ។ ឯករត្តិ, –រាត្រី ឬ ឰករាត្រី, ឰករាត្រ ( –រាត ) មួយយប់ ។ ឯករស រសតែមួយ; ដែលមានរសត្រូវគ្នា : ទឹកមហាសមុទ្រជាឯករស; រិមុត្តិសុខជាឯករស ។ ឯករាជ ( អែក-កៈរាច) ស្ដេចឯក; ដែលមានស្ដេចសោយរាជ្យឬអ្នកគ្រប់គ្រងប្រទេសមួយមិនជាចំណុះប្រទេសណា ។ ឯករាជ្យ ( –រាច) ឬ ឰក្យរាជ្យ រាជ្យឯក, រាជ្យនៃស្ដេចឯក; ភាពនៃរដ្ឋឬប្រទេសដែលមានសិទ្ធិនិងសេរីភាពពេញបរិបូរ ក្នុងការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងមិនមែនជាចំណុះនៃប្រទេសដទៃ : គ្រប់គ្រងឯករាជ្យ, ការពារឯករាជ្យ ។ ឯករូប ដែលមានរូបដូចគ្នា ។ ឯកលាភ លាភឯក; លាភចំពោះតែបុគ្គលម្នាក់ ឬលាភដែលត្រូវបានតែម្ដងប៉ុណ្ណោះ ។ ឯកវចនៈ (ព. វ.) ពាក្យប្រាប់ចំនួនតែមួយឬតែម្នាក់, ដូចជា តុមួយ, កៅអីមួយ, ក្មេងម្នាក់ ជាដើម ( ព. ផ្ទ. ទ្វិវចនៈ, ពហុវចនៈ ) ។ ឯកវណ្ណ ឬ –ព័ណ៌ ព័ណ៌ឯក; ព័ណ៌តែមួយ; ដែលមានព័ណ៌ឬសម្បុរដូចគ្នា ។ ឯកស័ក ស័កទីមួយ( នៃឆ្នាំ ) : ឆ្នាំកុរឯកស័ក ។ ឯកស័ក្ដិ ឬ ឰក– ស័ក្ដិស្មើគ្នា; ដែលមានស័ក្ដិស្មើគ្នា : មន្ត្រីឯកស័ក្ដិ ។ ឯកសណ្ឋាន សណ្ឋានឬទ្រង់ទ្រាយដូចគ្នាតែមួយបែប; សម្លៀកបំពាក់តែបែបមួយដែលគេតម្រូវឲ្យកងយោធាឬសិស្សសាលាជាដើមប្រើប្រាស់ជាកាតព្វកិច្ច : ស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋាន, ប្រើប្រាស់គ្រឿងប្រដាប់ជាឯកសណ្ឋាន;
ដែលមានសណ្ឋានឬទ្រង់ទ្រាយដូចគ្នាតែមួយបែប : ខោអាវឯកសណ្ឋាន, សម្លៀកបំពាក់ឯកសណ្ឋាន ។ ឯកសព្ទ សូរឮតែមួយដដែលៗ ( ដូចយ៉ាងសូរសំឡេងចង្រិតនិងរៃជាដើម ) ។ ឯកសារ ដែលសុទ្ធតែខ្លឹម; ដែលមានខ្លឹមដូចគ្នា( បុរាណប្រើសំដៅសេចក្ដីថា “សំបុត្រសន្យាសម្លាក់សំខាន់” ក៏មាន : សំបុត្រឯកសារ ) ។ ឯកសិទ្ធិ សិទ្ធិតែមួយ; អំណាចដោយឡែក; អត្ថប្រយោជន៍ដាច់មុខតែម្នាក់ឯង : បានទទួលឯកសិទ្ធិ, មានឯកសិទ្ធិ ។ ឯកសេស សព្ទដែលលុបទុកឲ្យនៅសល់តែមួយ; ហៅ ឯកសេសន័យ ក៏បាន ( ព. វ. សំ.បា. ) ។ ឯកអគ្គារហន្ត ឬ ឯកអគ្គារហា ( អែក-អ័ក-គារៈហន់ ឬ –រៈហា; បា. < ឯក + អគ្គ + អរហន្ត ឬ –អរហា ) ព្រះអរហន្តប្រសើរឯក ឬព្រះអរហន្តប្រសើរផុត ។ ព. កា. និយាយពីបុគ្គល ១០ ប្រភេទដែលជនពុំត្រូវប្រទូស្តថា : ព្រះពុទ្ធព្រះបច្ចេក និងឯកអគ្គារហា អគ្គសាវកា និងមាតាបិតាផង ។ គ្រូនិងសាស្ត្រាចារ្យ និងទាយកឥតមោះហ្មង និងអ្នកទេស្នាផង កុំយង់ឃ្នងឆ្គងប្រមាថ ។ បុគ្គលទាំងដប់នេះ គួរប្រាជ្ញរិះរេសម្អាត ត្រូវកុំបីប្រមាថ គួរឱហាតរៀនឲ្យចាំ ។ ថាមិនត្រូវប្រទូស្ត ឬរឹងរូសធ្វើឲ្យឆ្គាំ- ឆ្គងខុសក្រែងនឹងនាំ- ឲ្យបានទុក្ខឃើញទាន់ហន់ ។ ល ។ ព. កា. ប្រើជា ឯកា, ឯកោ, ឯកំ ( –ក័ង ) ក៏បាន, ដូចជា : ឯកោ-ឯកានិងឯកំ កវីសម្រាំងតែងកាព្យា ដូចកាព្យថាឯកោរាជា ឯកាទេវីរដ្ឋឯកំ ។ ទាំងបីពាក្យនេះសុទ្ធតែឯក ឥតមានចម្លែកឲ្យភ័ន្តភាំង ប្រើតាមជើងកាព្យចួនមិនគាំង ឯកោឯកំឬឯកា ។ ឯកាធិបតី អធិបតីក្នុងប្រទេសមួយៗ; មន្ត្រីស័ក្ដិធំដែលជាអធិបតីត្រួតត្រារាជការអាណាព្យាបាលក្នុងប្រទេសមួយៗ ( ត្រូវនឹងពាក្យបារ. រ៉េស៊ីដង់ត៍ ស៊ុប៉េរីយើរ Résident Supérieur ) ។ ឯកាធិបតីសភា ទីធ្វើការនៃឯកាធិបតី ។ ឯកាធិបតេយ្យ ឬ ឯកាធិបតៃយ ( –ប៉ៈតៃ ) មុខការ, មុខក្រសួង, នាទី, អំណាចនៃឯកាធិបតី ។ ឯកាយនមគ្គ ឬ –មាគ៌ា ( –យ៉ៈន៉ៈម័ក ឬ –មារ-គា ) ផ្លូវឯក, ផ្លូវសម្រាប់បុគ្គលឯក, ផ្លូវទៅកាន់ព្រះនិព្វាន; ផ្លូវដែលទៅមកបានតែម្នាក់ៗ( ឥតមានអ្នកណាជូនឬកំដរអ្នកណាបានឡើយ ) : ផ្លូវព្រះនិព្វានជាឯកាយនមគ្គ; ការស្លាប់កើតជាឯកាយនមគ្គ ( ព. ពុ. ) ។ ឯការម្មណ៍ អារម្មណ៍តែមួយ, អារម្មណ៍ដែលមូលស្លុងតែមួយ ។ ឯកាសនិកង្គ ( –សៈន៉ិក័ង-គៈ ) ឈ្មោះធុតង្គមួយប្រភេទ, ក្នុងពួកធុតង្គ១៣, មានលក្ខណៈឲ្យបរិភោគភោជនក្នុងមួយថ្ងៃបានតែក្នុងមួយបង្គុយ ( ព. ពុ. ) ។ ឯកោទិភាព ( បា. ឯក + ឧទិ + ភាវ ) ភាពជាចិត្តខ្ពស់ឯក គឺសមាធិចិត្តក្នុងទុតិយជ្ឈាន ( ព. ពុ. ) ។ ល ។ ព. កា. ប្រាប់អំពីការផ្សំ ឯក-សព្ទ ជាមួយនឹងសព្ទដទៃបានតាមគួរដល់ការប្រកប : រីសព្ទថាឯក ផ្សំបានអនេក នឹងសព្ទដទៃ ស្រេចនឹងអ្នកប្រើ គេចេះប្រើលៃ ឲ្យតែប្រពៃ កុំឲ្យមានឆ្គង ។
នាមសព្ទ
ប្រដាប់មួយប្រភេទមានដងសណ្ឋានស្រដៀងនឹងដងធ្នូ ប៉ុន្តែតូចរៀវ មានស្លាបតែមួយ មានសាយ, សម្រាប់ដាក់ស៊កភ្ជាប់នៅក្បាលខ្លែងព្នង, លាន់ឮសូរសព្ទឆ្លើយរងំ ដោយកម្លាំងខ្យល់ប៉ះត្រូវ : យប់មិញគេបង្ហើរខ្លែងបួនប្រាំឮតែសូរឯកឆ្លើយគ្នារងំ ( ហៅ ឯកខ្លែង ក៏បាន ) ។ ឯកង៉ាវ ឈ្មោះឯកខ្លែងមួយប្រភេទ មានតែស្លាបភ្ជាប់ឥតសាយ ធ្វើដោយស្លឹករឹតសកឲ្យស្ដើង ចងភ្ជាប់នឹងចុងដងឮសូររនង៉ាវៗ ។
