Тилев за МИА го појаснува претстојниот процес на билатерален скрининг со ЕУ за усогласеноста на европското законодавство со македонското, што треба да започне во септември и вели дека геополитичката констелација на состојбите, налага да се размислува рационално и да се одлучува брзо, но и исправно, во интерес на државните и националните приоритети. Исто така додава дека подобра алтернатива за нас од членство во ЕУ нема и нема да има во догледно време.
Според него, секоја слабост која би ја покажале во нашата евроатлантска ориентација ни оди на штета и може да има долгорочни негативни последици.
Тилев појаснува дека скрининг процесот или преглед на законодавството е составен дел од процесот на пристапни преговори и оти се одвива во две фази – објаснувачки и билатерален дел.
„Првата фаза, објаснувачкиот скрининг е преглед на европското законодавство кога експертите од Европската комисија го презентираат и детално објаснуваат европското законодавство пред нашите експерти. Тоа се правните акти кои се предмет на пристапните преговори или поточно, кои ќе мора да ги транспонираме во домашниот правен систем и целосно да ги имплементираме. Втората фаза е билатералниот дел, кога нашите експерти го презентираат статусот на транспозицијата на тоа исто европско законодавство во националниот правен систем, односно што досега сме транспонирале, како тече имплементацијата, што и кога од европското закондавство ќе транспонираме во наредниот период, со јасен план и за тоа кога ќе бидеме целосно хармонизирани со европското законодавство, во сите области“, вели Тилев.
Тој нагласи дека првата фаза, односно објаснувачкиот скрининг, заедно со Албанија, веќе го спроведовме еднаш во периодот 2018-2019 година, за вкупно 33 поглавја, но поради блокадите на кои наидовме во меѓувреме истиот беше ставен на пауза.
Скринингот ќе продолжи по кластерска структура, во шест кластери во кои се групирани 33 поглавја и тоа со освежување на делот на објаснувачкиот скрининг, заедно за нас и Албанија, со новото законодавство усвоено од декември 2019 до денеска, односно до 2022/2023 година, а потоа паралелно и со билатералните скрининзи за сите кластери, области и поглавја, но во овој дел одвоено, посебно за нас и посебно за Албанија.
На прашање колку време ќе трае скринингот и што потоа, Тилев вели дека скринингот, „освежувањето“ и билатералниот скрининг, според нацрт Календарот ќе трае до ноември 2023 година, со можност за прилагодување според дадените услови.
„Ќе започнеме со Кластерот за Фундаментални вредности, кој според новата Методологија и според Преговарачката рамка, се отвора прв и се затвора на крајот на пристапните преговори, ќе трае најдолго и исто така е најкомплексен и најтежок за преговори. Во рамките на овој кластер се елементи во преговорите, покрај Владеење на правото (поглавјата 23 и 24), кои за првпат се дел од преговорите, а тоа се Економските критериуми, Реформа на јавната администрација и Функционалност на демократските институции. Кон овој Кластер исто така се приклучени и поглавјата за Јавни набавки, Статистика и Финансиска контрола, а дополнително сите овие елементи се хоризонтално поврзани со капацитетите за борба против корупцијата“, појаснува Тилев.
Тој истакна дека по завршувањето на билатералните скрининзи, според дадениот календар, следат т.н. „скрининг извештаи“, во кои Европската комисија за сите кластери, области и поглавја прави пресек на статусот, плановите и условите за отворање на секој кластер. Усвојувањето на овие скрининг извештаи, додава, и дефинираните одредници за отворање на преговорите за секој кластер се усвојуваат од страна на Советот на ЕУ со едногласност.
Тилев оценува дека сме подготвени и имаме доволно капацитети за овој процес, бидејќи државава се подготвуваше за преговори многу години наназад, но напоменува дека тоа не смее да не доведе до заклучок дека скринингот, односно билатералниот скрининг е лесна и едноставна вежба.
Напротив, додава Тилев, се работи за исклучително сложен процес на продлабочени анализи за сите секторски политики со јасен план за тоа што, кој, кога, како и со кои финансиски средства ќе направи за целосна хармонизација со целокупното европско право, вклучително и непречена и компетентна имплементација на истото.
„За ефикасно да преговараме и да ги затвориме преговорите до 2030 година, потребно е значително зајакнување и подмладување на структурите надлежни за водење на процесот. Имено, во политичката изјава на претседателот на Владата на отворањето на Меѓувладината конференција дадовме ветување, а со тоа преземавме обврска, до 2030 година да бидеме целосно подготвени за полноправно членство. Тоа значи дека сите ресурси ќе треба да ги впрегнеме за да ја исполниме таа амбициозна цел, која според мене, треба да стане државен проект и државен приоритет број еден“, истакна тој.
Тилев исто така посочува дека доколку се оценува вкупната усогласеност на нашето со законодавството на ЕУ, кое според груба проценка во моментов достигнува околу 45 проценти, може генерално да кажеме дека нашата стартна позиција е доста добра, речиси на нивото на Црна Гора и Србија кои веќе преговараат една деценија.
Тој нагласи дека за нас од особена важност ќе биде делот за владеење на правото, борбата против организираниот криминал и корупцијата, реформа на јавната администрација и функционалноста на демократските институции, вклучително и добрососедските односи, односно спроведување на билатералните договори со Грција и Бугарија.
Тој уште потсетува дека е јасно од заклучоците на Советот и од изјавите на политичките челници на ЕУ преговорите нема да можат да продолжат, доколку не се случат уставните измени, односно внесувањето на Бугарите во Уставот.
