Anna van den Breemer schrijft in de Volkskrant elke week over een alledaags opvoedkundig probleem waarvoor ze een oplossing zoekt.
Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.
In de kantine van het zwembad hoorde ik een gesprek tussen twee moeders. Een van hen was erg geschrokken omdat haar kleuterzoon zijn piemel aan een vriendje had laten zien tijdens een logeerpartijtje. 'Ze hadden er ook aangezeten bij elkaar', vertelde ze. De andere moeder reageerde laconiek: 'Ach, ik trok vroeger ook overal mijn onderbroek uit.' Is dit gedrag inderdaad normaal? Hoe moeten ouders omgaan met het bekende 'doktertje spelen'?
Dit zeggen de deskundigen
'Veel ouders hebben geen idee wat een normale seksuele ontwikkeling bij kinderen inhoudt', zegt klinisch psycholoog Iva Bicanic, hoofd van het Centrum Seksueel Geweld. In de leeftijd tussen de 3 en zeven jaar is het normaal dat kinderen vadertje en moedertje of doktertje spelen, zegt ze. 'Het is onderdeel van de vorming van hun seksuele identiteit. Maar de emotionele lading die volwassenen eraan geven, zit er nog niet bij. Ze zijn gewoon nieuwsgierig. Kort gezegd gaat het om de vraag: hoor ik bij de mensen zonder of met piemel?' aldus Bicanic.
Op iets latere leeftijd draait het ook om het prettige gevoel dat kinderen krijgen door deze spannende spelletjes. Vaders en moeders hoeven hier niet van te schrikken, zegt Bicanic. 'Sterker nog: je mag elkaar als ouders eigenlijk feliciteren, want het is een teken van een gezonde ontwikkeling.' Met haar eigen kinderen vond de psycholoog het een lollige fase. 'Ik herinner me nog hoe explorerend ze toen bezig waren. Het is mooi als ouders het kunnen zien als een ontdekkingsreis. En het is een fase die ook weer overgaat.'
Dat kinderen dit soort spelletjes doen, is dus normaal. Moeten ouders het daarom ook zonder voorbehoud toestaan? 'Dat is een persoonlijke keus van de ouders', vindt seksuoloog Sanderijn van der Doef, auteur van boeken over seksuele opvoeding voor kinderen en ouders, waaronder het boek Can I have babies too? De ene ouder vindt het allemaal prima, de andere krijgt er een naar gevoel van. Vaak hangt dit samen met hoe je zelf bent opgevoed en wat je eigen ervaringen zijn geweest. 'Dat is allemaal oké', aldus Van der Doef. 'Vergelijk het met ander 'normaal' gedrag, zoals in je neus peuteren. In het ene gezin is dat niet toegestaan tijdens het avondeten, terwijl de ander er niet zwaar aan tilt.'
Hoe pak je het aan?
Heb je liever dat kinderen bij jou thuis de kleren aanhouden, dan kun je dat aangeven. 'Als ouder kun je prima zeggen: 'Dit vind ik niet leuk. Jullie mogen iets anders verzinnen', zegt Van der Doef. Houd de reactie luchtig, niet bestraffend. 'Je wilt kinderen niet het gevoel geven dat ze iets stouts of vies hebben gedaan. Uit onderzoek weten we namelijk dat als ouders erg boos worden of afkeurend reageren, dit een negatief effect heeft op de latere seksuele ontwikkeling.'
Ook ouders die er geen problemen mee hebben, kunnen uitleggen dat er bepaalde regels gelden om het voor iedereen leuk te houden. Bijvoorbeeld dat je een ander kind nooit mag dwingen en dat je elkaar geen pijn doet. 'Op die manier leert een kind al vroeg dat je je altijd moet afvragen of de ander het ook wil en dat het dus geen kwestie is van je zin doordrijven', aldus de seksuoloog.
Bij jonge kinderen die doktertje spelen is het verstandig om uit te leggen dat je geen voorwerpen in lichaamsopeningen mag stoppen. Dat lijkt misschien een overbodige mededeling, maar volgens Van der Doef willen kleintjes nog wel eens de 'temperatuur opnemen' met een scherp potlood.
Als ouder kun je een paar vragen in je achterhoofd houden om te bepalen of het inderdaad om onschuldig exploratiegedrag gaat. Eén zo'n regel is dat er niet meer dan drie jaar leeftijdsverschil tussen de kinderen zit. 'Anders is het verschil in ontwikkeling te groot', zegt Van der Doef. 'Een ouder vriendje kan bovendien intimiderend zijn, waardoor de ander minder makkelijk durft te zeggen dat hij of zij niet mee wil doen.'
