Het Parool | Russen in Amsterdam: 'Mensen vinden het eng om naar mijn restaurant te komen'

Dit artikel is afkomstig uit Het Parool. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

"Ben jij voor Oekraïne of voor Rusland?" Het is een van de vragen die de tienjarige zoon van de Russische Tamara (39) uit Amsterdam maandag kreeg van klasgenootjes. Het was de eerste schooldag na de vakantie, en Tamara hield haar hart al vast dat haar zoon vervelende opmerkingen zou krijgen. "Gelukkig bleef het bij een paar vragen."

Het scheelde dat de leraar de dag begon door stil te staan bij het onderwerp. Er werd onder meer uitgelegd dat de Russische bevolking niet hetzelfde is als de Russische regering, en dat het niet eerlijk is om mensen met een Russische achtergrond verwijten te maken over de oorlog.

Maar ook buiten de schoolbanken is er van die context soms weinig te merken: boosheid om de oorlog in Oekraïne richt zich soms direct op Amsterdammers met een Russische achtergrond. Een Russische expat kreeg afgelopen week van haar verhuurder te horen dat ze haar huis uit moest vanwege haar nationaliteit. Maandag ging er een steen door de ruit van een supermarkt met een Russische naam op de Vijzelgracht. Een dag later werd een Russisch-Orthodoxe kerk aan de Lijnbaansgracht besmeurd.

Negatieve online recensies

Unieke incidenten zijn het niet, blijkt uit een rondgang langs de Russische gemeenschap in Amsterdam. Het gaat om insinuerende vragen op het werk of kinderen die op school worden aangesproken door leeftijdgenootjes. Ondernemers constateren een toename van negatieve online recensies over hun bedrijf.

De verhalen komen ook bij Hildo Bos (53) terecht. Hij is priester van de besmeurde Russisch-Orthodoxe kerk. "Neem de Russische expat die onze kerk bezoekt. Hij is recentelijk naar Amsterdam verhuisd en volgt hier Nederlandse taalles. De docent van het klasje heeft achter zijn rug om aan medecursisten gevraagd of ze het nog wel oké vinden om met hem in de les te zitten."

De ingang van de Russisch-orthodoxe Heilige Nikolaas van Myrakerk is beklad met het omstreden Z-symbool. Dat teken wordt gebruikt door voorstanders van de invasie van Oekraïne.

Antivax, anti-Rus

De hoeveelheid incidenten is moeilijk te kwantificeren. Bij discriminatiemeldpunten komen vooralsnog weinig meldingen binnen. De Amsterdamse politie zegt bekend te zijn met 'enkele incidenten' en is 'alert op lokale spanningen'.

Het zette premier Rutte ertoe aan de bevolking aan te spreken. "Wij zijn in strijd met Poetin en zijn regering," zei hij tijdens een persmoment, "niet met Russen. En al helemaal niet met Russen in Nederland." De premier vroeg 'alle landgenoten' die zich schuldig maken aan de pesterijen daar 'onmiddellijk mee te stoppen'.

Aglaya Ovsuannikov is ervan overtuigd dat het om een niet-representatieve groep van de Nederlandse bevolking gaat. De 35-jarige is in Amsterdam geboren en heeft Russische wortels. "Agressieve mensen zijn agressieve mensen en vinden altijd wel iets om boos op te zijn. Gisteren was het anti-vax, nu is het anti-Rus, morgen is het anti-weet-ik-veel-wat."

Ovsuannikov heeft van meerdere kanten het advies gekregen om haar kinderen voor te bereiden op mogelijke incidenten op school. "Dat vond ik best heftig. Ze zijn hier geboren en spreken beter Nederlands dan Russisch. Toch heeft mijn zevenjarige dochter uiteindelijk in de klas staan uitleggen hoe ze denkt over het regime in een land waar ze nog nooit is geweest. Ik schrok ervan dat dat blijkbaar nodig is."

'Red bastards'

Ook ondernemers blijven niet buiten schot. Oleg Lega (56), eigenaar van het Russische restaurant Oleg in de Roetersstraat, maakt zich zorgen over zijn reserveringen. Voorheen zat hij aan het einde van de week altijd vol, nu is het stiller. "Mensen vinden het eng om te komen, ze willen niets met Rusland te maken hebben." Als de telefoon dan toch gaat, kan het iemand zijn die wil laten weten dat de medewerker aan de lijn 'moet oprotten uit Nederland'.

Het restaurant krijgt slechte reviews sinds de invasie. Soms is daarbij meteen duidelijk waar het om gaat ('red bastards'), soms lijkt het een oprechte recensie met kritiek op het eten. "Maar wie verder kijkt," zegt Lega, "ontdekt dat de persoon achter zo'n review op dezelfde dag soortgelijke berichten achter heeft gelaten bij andere Russische winkels of horeca."

Lega vindt het oneerlijk dat zijn restaurant zo wordt bejegend, al is het maar omdat een deel van zijn personeel Oekraïens is. "Bovendien," zegt hij: "als Russen hun land verlaten en hier gaan wonen, is dat vaak omdat ze het niét eens zijn met hoe het er in Rusland toe gaat. We staan aan dezelfde kant."

Dat benadrukt ook Ovsuannikov. "In de Russische gemeenschap heerst een gigantische schaamte voor wat er aan de hand is. We zijn sprakeloos over wat er gebeurt en zijn vaak zelf het Russische regime ontvlucht. Hier vonden we verbinding met gelijkgestemden, ongeacht waar die vandaan komen. De oorlog van Poetin is een aanval op de ideologie die wij in Europa met elkaar delen."

Maandag ging er een steen door de ruit van een supermarkt met een Russische naam op de Vijzelgracht.

'Hartverwarmend'

Toch is ook het beeld in Amsterdam niet zwart-wit. Tamara, die Russische les geeft, wordt overspoeld met steunbetuigingen. Soms van oud-leerlingen die ze al jaren niet meer had gesproken. "Zij weten dat ik de oorlog niet steun en leven met me mee. Dat is hartverwarmend." Tamara wil niet met haar achternaam in de krant uit angst voor represailles van de Russische autoriteiten, mocht ze vrienden en familie gaan bezoeken.

Ook Anna Volkova (47) - geboren in Rusland en al 26 jaar in Amsterdam - krijgt voornamelijk steun. "Iedereen in mijn kringen ziet deze oorlog ook als dramatisch voor de Russen. In mijn ervaring kunnen Nederlanders heel goed het onderscheid maken tussen de Russische regering en de Russische bevolking." Deze week reed ze met een busje naar de Pools-Oekraïense grens om vluchtelingen op te halen. "Zelfs daar veroordeelde niemand mij om mijn afkomst."

Volkova wordt wellicht sneller in het goede kamp geschaard omdat ze getrouwd is met een Oekraïner. Toch blijkt dat niet voor iedereen genoeg. Ze had haar kunstschool beschikbaar gesteld als dagopvang voor gevluchte Oekraïense kinderen. De boel was al bijna rond toen bleek dat haar Russische afkomst voor sommigen toch een obstakel was. "Ik vind het jammer," zegt Volkova, "maar ik begrijp de heftige emoties."

Hermitage ook doelwit agressie

Ook de Hermitage Amsterdam is doelwit geweest van agressie tegen Rusland. Voordat het museum op donderdag 3 maart de banden met het land verbrak, werd een toegangsdeur zwaar beschadigd. Een grote ster in de schuifdeur herinnert daar nog aan. Omdat het museum zich bewust was van grotere dreiging vanwege de emoties rondom de oorlog in Oekraïne, was al extra beschermend glas voor de monumentale werken in de expositie Russische avant-garde gehangen. Het glas heeft zijn werk nauwelijks hoeven doen, want een paar dagen later sloot de tentoonstelling als gevolg van de breuk met Rusland. Sindsdien is het rustig bij het museum.

Hoewel het niet de belangrijkste reden was, speelde ook de veiligheid van personeel, bezoekers en kunst een rol in de beslissing de relatie met het State Hermitage Museum in Sint Petersburg te verbreken. Directeur Annabelle Birnie: "Ik ben er verantwoordelijk voor dat het hier veilig is voor personeel én bezoekers en gezien alle ontwikkelingen weet ik niet of ik die veiligheid veel langer had kunnen garanderen. Ik kon niet anders dan de relatie verbreken."