Hoe wordt deze vorm van criminaliteit onderzocht en aangepakt?
Politiewoordvoerder Salome: "Het lastige bij het aanpakken van deze vorm van criminaliteit is dat er niet één dadergroep is. En dat de achtergronden van de aanslagen en pogingen daartoe verschillen. Er is lang niet altijd een verband tussen de incidenten en de meeste politieonderzoeken staan op zichzelf."
"Die onderzoeken naar de opdrachtgevers van aanslagen zijn ingewikkeld en duren lang. De aanslagplegers zijn meestal slechts uitvoerders die niet vertellen van wie zij de opdracht hebben gekregen, als ze dat al weten. En in veel gevallen hebben ook de slachtoffers er geen belang bij om met de politie te praten."
"Wat op meerdere plekken in het land gebeurt, is extra surveillance in risicogebieden. In Rotterdam wordt geëxperimenteerd met drones als extra toezicht en door te surveilleren met honden die explosieven kunnen ruiken. Daarnaast worden er extra rechercheurs gezet op het opsporen van verdachten."
Wat voor soort explosieven zijn het doorgaans?
Hoogleraar Van der Kemp: "Er lijkt vooral gebruik te worden gemaakt van vuurwerk dat in Nederland illegaal is, namelijk cobra's (type 6, 8 en 12). Die worden soms ook afgestoken in combinatie met bijvoorbeeld benzine. Er worden ook zelfgemaakte bommen gebruikt."
Politiewoordvoerder Salome: "We zien een opvallende toename van het aantal incidenten met zelfgemaakte explosieven. Bij een groot deel van deze zelfgemaakte explosieven bestaat de lading uit flitspoeder. Dat wordt gebruikt in cobra's, die relatief eenvoudig verkrijgbaar zijn. Op een paar plekken in Europa zijn ze zelfs legaal."
"Door vrij verkeer van goederen in Europa is het eenvoudig om het poeder in Nederland te krijgen en er zware explosieven van te maken. Dit flitspoeder heeft een enorme explosieve kracht. Het wordt ook gebruikt bij plofkraken, om bijvoorbeeld geldautomaten mee op te blazen."
Wat doet de politie om zulke explosieven van de markt te halen?
Politiewoordvoerder Salome: "De politie neemt elk jaar enorme hoeveelheden vuurwerk in beslag. In 2022 maar liefst 684.439,90 kilo. Dat is het resultaat van (langdurige) onderzoeken door de recherche, maar vaak ook het gevolg van tips van burgers.
"Ondanks dat lukt het niet om al het vuurwerk te onderscheppen. We vinden daarom dat het probleem bij de bron aangepakt moet worden door ervoor te zorgen dat mensen minder eenvoudig aan explosief materiaal komen. Daarom pleiten we al langere tijd voor uniforme en strengere regelgeving op Europees niveau voor zulk vuurwerk."
"Zo willen we een Europees verbod op alle zogenoemde flashbangers: knalvuurwerk met flitskruit, zoals cobra's en nitraten. Of een maximering van de hoeveelheid flitskruit in vuurwerk. En meer toezicht op handelsstromen."
Zijn er inmiddels geen grenscontroles nodig tussen Duitsland en Nederland vanwege dat zware vuurwerk?
Politiewoordvoerder Salome: "Dat is ondoenlijk. Dan zouden er 24 uur per dag langs alle buitengrenzen van ons land politiemensen moeten staan, die elk voertuig aan de kant zetten. Het is effectiever om op basis van concrete informatie te werken. Bijvoorbeeld door voertuigen waarvan we weten dat zij worden gebruikt door mensen die zich met de import van vuurwerk bezighouden, vaker te controleren."
"Grenscontroles leveren bovendien zeer beperkt resultaat op. Een aanzienlijk deel van het vuurwerk komt met postpakketten naar ons land. Natuurlijk komen die pakketten ook altijd de grens over, maar als we alle pakketten moeten controleren, loopt de distributie ervan volledig spaak."
Hoogleraar Van der Kemp vult aan dat het illegale vuurwerk ook niet alleen uit Duitsland komt. "Specifiek de veelgebruikte cobra's worden in Italië geproduceerd. Die productie is legaal, dus de handel grotendeels ook. Het lijkt er wel op dat vuurwerk in oude Duitse bunkers wordt opgeslagen."
Wat zegt deze geweldsgolf over de criminaliteit en de aanpak daarvan in Nederland?
Hoogleraar Van der Kemp: "De explosies zijn logischerwijs in het nieuws en ze wekken angst op. Tegelijk is duidelijk dat dit specifieke gevallen zijn en we verder juist al langere tijd zien dat de criminaliteit daalt."
Politiewoordvoerder Salome: "Het is maar zeer de vraag of de golf van aanslagen iets zegt over de criminaliteit in ons land en de aanpak daarvan. Enkele jaren terug zagen we veel incidenten met handgranaten. Die werden bij wijze van dreigement bij woningen en bedrijven gelegd. Dit fenomeen is vrijwel verdwenen. Ook het aantal liquidaties is de laatste jaren teruggelopen."
"Het aantal aanslagen en pogingen daartoe met explosieven (met flitspoeder) is juist sterk toegenomen. Het klinkt misschien gek, maar het lijkt echt een beetje een modetrend: heb je een conflict met iemand? Dan blaas je diens voordeur eruit."
Wat is het doel van al deze explosies?
Hoogleraar Van der Kemp: "Het doel lijkt voornamelijk intimidatie. Het laten afgaan van een explosief maakt duidelijk dat iets of iemand kan worden geraakt. Let wel: de explosieven gaan niet alleen af op de plekken waar directe slachtoffers wonen. Het kan ook zijn dat er familieleden van het doelwit wonen die zelf niets met het conflict te maken hebben."
Politiewoordvoerder Salome beaamt dat. "Het feit dat de meeste aanslagen 's nachts worden gepleegd, duidt erop dat het geweld in eerste instantie niet is bedoeld om slachtoffers te maken, maar om een boodschap af te geven. Maar het gebruik van explosieven brengt natuurlijk enorme risico's met zich mee. Niet alleen voor de bewoners van een pand zelf, maar ook voor omwonenden. Daarnaast is ook de schade vaak groot."
Wat zou echt het verschil kunnen maken om de explosiegolf tegen te gaan?
Hoogleraar Van der Kemp: "Aangezien een groot deel van de explosies te maken heeft met conflicten in het drugscircuit, is de angel daaruit halen iets dat kan helpen. Maar dat vraagt een ander beleid rondom drugs en dat lijkt voorlopig in Nederland niet besproken te worden."
"Ook kan het helpen om explosief materiaal minder makkelijk beschikbaar te maken, en dan vooral het illegale vuurwerk. Dat is momenteel makkelijk verkrijgbaar en makkelijk aan te steken. Dat maakt het momenteel ontzettend gemakkelijk om aanslagen te plegen."
"Hoewel er ook zelfgemaakte explosieven kunnen worden gebruikt, is dat wel lastiger. En bij gebrek aan illegaal vuurwerk is het verkrijgen van grondstoffen voor de zelfmaakbommen ook lastiger."
