Համաձայն «Հեղինակային իրավունքի եւ հարակից իրավունքների մասին» օրենքի՝ լրատվական նյութերից քաղվածքների վերարտադրումը չպետք է բացահայտի լրատվական նյութի էական մասը: Կայքում լրատվական նյութերից քաղվածքներ վերարտադրելիս քաղվածքի վերնագրում լրատվական միջոցի անվանման նշումը պարտադիր է, նաեւ պարտադիր է կայքի ակտիվ հղումի տեղադրումը:
Ազգային գաղտնիք բացահայտած չենք լինի, եթե հայտարարենք, որ ամբողջ հայ ժողովուրդը՝ մայր հայրենիքում, վիրավոր Արցախում ծվարած, թե աշխարհի ամենատարբեր անկյուններում սփռված, այսօր խորը անապահովության եւ անորոշության մեջ է գտնվում։
Իր ռազմական հաջողություններով եւ Թուրքիայի համագործակցությամբ քաջալերված Ադրբեջանը ոչ մի առիթ բաց չի թողնում Հայաստանը հանպատրաստից սահմանային հարձակումների սպառնալիքի տակ պահելու համար, ինչը է՛լ ավելի է սրում հայերի անհանգստությունը, քանի որ դրանք սովորաբար անպատիժ են մնում։
Արցախյան 44-օրյա տխրահռչակ պատերազմը բացահայտեց թերությունները մեր ժողովրդի, որ 1991 թվի անկախության հռչակումից ներշնչված ապրում էր անհասկանալի մշտնջենական խանդավառության մթնոլորտում՝ տոնի վերածելով այդ խանդավառությունը, բայց մոռանալով, որ 1991-ի անկախությունը, ինչպես դրանից առաջ 1918-ի անկախությունը մեզ մատուցվել էր Հայաստանի շուրջ ծավալվող քաղաքական որոշակի զարգացումների արդյունքում, եւ ոչ թե որպես հետեւանք դժվարահաղթելի ռազմական պայքարի։
Անկախությունը հալած յուղի տեղ էր ընդունվել, եւ ոչ թե որպես թանկարժեք նվեր, որն անհրաժեշտ էր պահպանել եւ պաշտպանել աչալուրջ ազգային պաշտպանության համակարգ ստեղծելով։ Որպես ազգային բարձրագույն առաջնահերթություն, պաշտպանության նման համակարգը պետք էր զգուշավորությամբ, բայց հարատեւորեն բարելավվեր՝ մշտական պատրաստվածության մեջ պահելու համար այն։
Քառասունչորսօրյա հանկարծակի պատերազմը ցավալիորեն բացահայտեց, որ անկախությունից հետո իշխանության եկած բոլոր վարչակարգերը, ներառյալ այժմյանը, անպատասխանատու ձեւով անտեսել էին իրագործել ազգային անվտանգության եւ պաշտպանության ռազմավարության էությունը հանդիսացող կենսական բաղադրիչները։
Չենք կարող այստեղ զսպել Իսրայելի հետ համեմատություն կատարելու գայթակղությունը, քաջ գիտակցելով հանդերձ անհրաժեշտ մատչելի ռեսուրսների միջեւ եղած հսկայական տարբերությունները։ Պետք է նշել, որ 1948 թվին, երբ անկախացավ, Իսրայելը շատ ավելի վատ իրավիճակում էր, քան Հայաստանը 1991 թվին։ Այդ ժամանակ Հրեաստանը հազիվ մեկ միլիոն բնակչությամբ աղքատ, հետամնաց, անապատային մի երկիր էր՝ շրջապատված բազմամիլիոն լավ զինված երդվյալ թշնամիներով, որոնք հանուն սրբազան նպատակի խորապես երդվել էին ոչնչացնելու այդ նորափթիթ պետությունը։
Այսօր Իսրայելը անառարկելիորեն արդիական եւ օրինակելի պետություն է՝ հարգված եւ ճանաչված ամբողջ աշխարհի կողմից։ Ունի տասնապատիկ ավելի բնակչություն, առաջնակարգ տնտեսություն եւ գիտական ու արդյունաբերական հարուստ համացանց, որտեղ պաշտպանությանը հատկացված բաղադրիչը այնքան բարձր է, որ նախանձն է շարժում աշխարհի գերտերությունների։ Դասը, որ ակնհայտորեն կարելի է քաղել, այն է, որ իր գոյության առաջին իսկ օրվանից Իսրայելն իր պաշտպանության պատրաստվածությունը խոհեմաբար դարձրել է ազգային կարեւորագույն առաջնահերթություն։ Երկրի ամբողջ բնակչությունը, տղամարդիկ թե կանայք, մարզվում է եւ ազդանշանի պարագայում պատրաստ է անմիջապես զենք վերցնել եւ պաշտպանել ինչպես ինքն իրեն, այնպես էլ երկիրը։ Իսրայելի համալսարաններն ու գիտական կառույցները մարդկային ռեսուրսների արգասավոր կենտրոններ են, որոնք պաշտպանության ոլորտը հասցրել են գագաթնակետին։
Ակնկալելով հայ փորձագետների սովորական փաստարկները Իսրայելի հետ համեմատություն կատարելու մեր փորձին, նշենք մի անգամ եւս, որ այո, Հայաստանը Իսրայել չէ եւ հայերը հրեաներ չեն ոչ աշխարհում իրենց թվաքանակով, ոչ էլ տնտեսական հնարավորություններով եւ միջոցներով։ Մյուս կողմից, սակայն, արդար լինելու համար պետք է ընդունենք, որ Հայաստանն ու հայերը ունեցել են եւ այժմ էլ ունեն բավականաչափ ներուժ ձգտելու եւ հասնելու համար Իսրայելի հաջողությունների առնվազն պատվաբեր մի մասի։
Ներկայիս, Հայաստանը այդուհանդերձ շատ հեռու է նույնիսկ նման համեստ նպատակներ հետապնդելուց։ Անհրաժեշտ է, որ սխալները, որոնք կատարվել են անցյալում եւ շարունակվում են կատարվել, մատնանշվեն հստակորեն եւ բարձրաձայն։ Դրանք պետք է պախարակվեն, որպեսզի ճանապարհ հարթվի դեպի անմիջական եւ արդյունավետ ուղղել միջոցների, որոնք հրատապ առաջնահերթություն կդարձնեն ազգային պաշտպանվածությունը երկրի եւ քաղաքացիների։
1991-ին, հետխորհրդային Հայաստանն ուներ երեք միլիոնից ավելի բնակչություն, որն ապրում էր ամբողջապես զարգացած մի երկրում, որը որպես խորհրդային գերտերության մի մասնիկը, ժառանգել էր առաջընթաց արդյունաբերություն եւ միջազգային չափանիշներին համապատասխանող կրթական ու գիտական բարձրագույն կառույցների ամուր մի համակարգ։ Երեսուն տարի անց, արտագաղթի հետեւանքում բնակչությունը զգալիորեն նվազել է, փոխանակ առնվազն կրկնապատկվելու։ Անկախությունից հետո, փաստորեն պետություն կառուցելու թանկարժեք 30 տարիների հնարավորությունը բաց է թողնվել։ Այդ միեւնույն ժամանակահատվածում, սակայն, թույլատրվել է եւ նույնիսկ խրախուսվել Հայաստանի մտավոր եւ ազգային նյութական արժեքների հարատեւ թալանը։
Անկախ Հայաստանի գերագույն ղեկավարության արհամարհանքը գիտության, բարձրագույն կրթության եւ հետազոտությունների, ինչպես նաեւ անփույթ վերաբերմունքը տեղեկատվական տեխնոլոգիաների եւ արդյունաբերության հանդեպ ճանապարհ են հարթել Հայաստանից ուղեղների շարունակական արտահոսքի, որից շահել են արեւմուտքի բազմաթիվ առաջավոր երկրներ։ Այսօր սովորական երեւույթ է Եվրոպայի կամ Ամերիկայի ճանաչված կրթական հաստատություններում կամ հետազոտական հիմնարկներում հանդիպել հայկական անունների։ Նրանց մեծամասնությունը արտագաղթել է անկախացած Հայաստանից։
Միեւնույն ժամանակ Հայաստանի համապատասխան հեղինակավոր ինստիտուտներից մենք հաճախ գանգատներ ենք լսում, որ տարեցտարի թափուր են մնում առաջավոր ուսումնասիրությունների համար նախատեսված տաղանդավոր ուսանողների, հետազոտողների եւ դասատուների տեղերը։
Մինչ մենք արդարացիորեն մտահոգված ենք, որ Հայաստանն ունենա ուժեղ ազգային պաշտպանության համակարգ եւ ռազմավարություն, Հայաստանից մեզ հասած լուրերի համաձայն, զայրացուցիչ է իմանալ, որ հատկապես վերջին երկու տարիների ընթացքում երկրի բյուջեի պաշտպանության ոլորտին հատկացված խղճուկ գումարը «ամբողջությամբ» չի օգտագործվել։ Հավանաբար որոշ գումար «հատկացվել» է երկրի շատ ավելի կարեւոր «այլ կարիքները» հոգալուն։
Դոկտ. Արշավիր ԳՅՈՆՋՅԱՆ
Մոնրեալ, Կանադա
Անգլ. բնագրից թարգմ. Հակոբ Ծուլիկյանը
The Armenian Mirror-Spectator
