Er is alweer een jaar voorbij, en dus is alweer het moment aangebroken om het Woord van het jaar te kiezen. Van Dale lanceerde tien kanshebbers.
Tien woorden werden genomineerd voor de traditionele ‘Woord van het jaar’-verkiezing van Van Dale, van ‘emojibaby’ tot ‘kamikazedrone’ en ‘juicekanaal’. Voorwaarde om te mogen meedoen is dat het woord dit jaar bedacht moet zijn of, als het al langer bestond, dit jaar populair is geworden. Tot 19 december kunt u stemmen op uw favoriet.
De shortlist weerspiegelt zoals gewoonlijk actuele gebeurtenissen, trends en debatten, maar anders dan voorgaande jaren valt er geen rode draad in te ontdekken. De voorbije jaren leverden fenomenen zoals de pandemie en de klimaatcrisis wel zo’n rode draad op – in 2021 haalden bijvoorbeeld woorden als ‘knaldrang’, ‘boosterprik’, ‘doorbraakinfectie’, ‘grotsyndroom’ en ‘pasjesmaatschappij’ de lijst. De oorlog in Oekraïne en de energiecrisis die het nieuws in 2022 bepaalden, leverden voorlopig niet veel nieuwe woorden op. Een echte verklaring heeft Ruud Hendrickx, hoofdredacteur van Van Dale, daar niet voor, ‘alleen was het lang geleden dat we zo’n grote pandemie hadden gehad, terwijl oorlog helaas veel vaker voorkomt. Daarover is dus al een grote woordenschat voorhanden. “Kamikazedrone” heeft de lijst wel gehaald, omdat dat een nieuw fenomeen is.’ En er is ook het ‘energietoerisme’: mensen die warmere oorden opzoeken om de hoge verwarmingskosten te omzeilen.
Van spijtgezin tot bofbelasting
Ook in Nederland wordt het Woord van het jaar verkozen. Vijf van de tien woorden op de shortlist staan ook op de Vlaamse lijst, maar ‘bofbelasting’, ‘stopbonus’, ‘prijzenpijn’, ‘spijtgezin’ en ‘zevenvinker’ zijn exclusief Nederlandse woorden. Een gevolg van het feit dat het om twee verschillende landen gaat met elk hun eigen beleid en debat, aldus Hendrickx: een bedrijf betaalt een bofbelasting als het buitensporige winsten maakt die het gevolg zijn van geopolitieke of maatschappelijke ontwikkelingen. Een spijtgezin haalde een Oekraïense vluchteling in huis en heeft daar nu bedenkingen bij, een ‘zevenvinker’ is iemand die zeven hokjes kan afvinken – man, blank, hetero, aso-opleiding, universitair diploma, autochtone en rijke of hoogopgeleide ouders – en daardoor geprivilegieerd is, een begrip afkomstig van het boek van Joris Luyendijk De zeven vinkjes. ‘Dat boek heeft ook bij ons aandacht gekregen, maar geen aanleiding gegeven tot een nieuw woord’, aldus Hendrickx.
Culturele verschillen tussen Vlaanderen en Nederland ziet hij niet, tenzij dan het feit dat Nederlanders sneller geneigd zijn nieuwe woorden te verzinnen en nieuwe samenstellingen te maken dan Vlamingen. ‘Wij denken al gauw: is dit wel juist, staat het wel in het woordenboek? Ik zou zeggen: laat je creativiteit de vrije loop, zo kun je misschien een nieuw woord lanceren.’
Het mooiste woord
Wie wordt de winnaar? Zijn er factoren waardoor een woord een voetje voor heeft? ‘Woorden die lekker klinken hebben een voordeel. Dat zag je ook de voorbije jaren, met “knuffelcontact”, of “koesterkoffer”. Woorden waarin een klankherhaling zit, vinden mensen vaak mooi. Een ander voordeel is als een woord het jaar inhoudelijk sterk heeft getekend, zoals de winnaar van vorig jaar, “knaldrang”.’
‘Dit jaar is er niet zo’n woord dat de beleving van het jaar typeert. De kans is groot dat mensen zich in hun keuze zullen laten leiden door welluidendheid.’
De tien kanshebbers
boektokken: Tiktokken over een boek
concentratiecrisis: afname van of gebrek aan concentratie, doordat iemand voortdurend wordt afgeleid door andere mensen of technologische producten als smartphones
emojibaby: baby of jong kind wiens gezicht uit privacyoverwegingen met een emoji bedekt is op een foto die via sociale media wordt gedeeld
energietoerisme: het reizen naar een warm land om de hoge energieprijzen in het eigen land te ontvluchten
granaatcamera: robuuste camera voor het afschrikken en identificeren van aanslagplegers
juicekanaal: internetkanaal waarop veelal ongeverifieerde sappige roddels worden verspreid
kamikazedrone: als strijdmiddel ingezette drone die explodeert bij het bereiken van het uit te schakelen doelwit
klimaatklever: activist die zich aan een object van symbolische waarde vastplakt om de aandacht van het publiek te vestigen op de klimaatproblematiek
needlespiking: het stiekem en zonder toestemming met een injectienaald prikken van een persoon met het doel hem of haar te drogeren
splitskopen: bouwformule waarbij de kopers eerst de woning kopen en vervolgens de grond waarop die gebouwd is
Stemmen kan tot 19 december, 17 uur op de website van Van Dale.
Wat wordt het Kinder- en het Tienerwoord van 2022?
Ketnet nomineerde vijf kandidaat-Kinderwoorden van het jaar. Het gaat om ‘gast’: een aanspreking of stopwoord voor vrienden, ‘slay’: een woord dat wordt gebruikt om mensen te complimenteren over hun outfit, ‘aina’ kan worden gebruikt als stopwoord, of als adjectief met als betekenis ‘niet leuk’, en ‘skeer’, als een synoniem voor ‘raar’, zonder dat je iemand wil kwetsen, of als alternatief voor ‘cringe’, of raar, gênant. Kaulo is een versterkend woord, dat ‘mega’ of ‘super’ betekent.
‘Aina’ en ‘slay’ maken ook kans om het Tienerwoord van het jaar te worden, een verkiezing die door nws.nws.nws wordt gehouden. Al gebruiken tieners die woorden in een andere betekenis. ‘Aina’ betekent bij hen zoiets als ‘oh, nee!’, ‘slay’ is ‘goed gedaan’, of ‘zalig’.
Daarnaast maken ook ‘smash’, ‘goofy’, en ‘strijder’ kans. Je noemt iemand ‘smash’ die je mooi of sexy vindt, ‘goofy’ verwijst naar het Disneypersonage, maar is ook een adjectief dat ‘raar’ of ‘awkward’ betekent. ‘Strijder’ gebruiken tieners als een synoniem voor ‘held’.
Stemmen voor het Kinderwoord van het jaar kan op de website van Ketnet tot 11 december 18 uur, voor het Tienerwoord op het Instagramkanaal voor jongeren van VRT nws: nws.nws.nws.
