Guterres (links) en Erdogan (rechts) in Turkije tijdens de besprekingen over de graandeal
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan is vanmorgen naar Polen gevlogen om van daar verder te reizen naar Lviv in het westen van Oekraïne. Vandaag ontmoet hij er de VN-chef Antonio Guterres en Oekraïens president Volodimir Zelenski. Op de agenda van de topontmoeting staan het graanakkoord, de toestand bij de kerncentrale van Zaporizja en een politieke oplossing voor de oorlog in Oekraïne.
In de Oekraïense stad Lviv vindt vandaag een topontmoeting plaats tussen de Turkse president Erdogan, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties Guterres en Oekraïens president Zelenski. Dat gebeurt voor het eerst sinds de start van de oorlog in Oekraïne. De president van Turkije werpt zich op als bemiddelaar tussen Oekraïne en Rusland. Sinds de mislukte vredesonderhandelingen tussen de twee landen aan het begin van de oorlog liggen alle rechtreekse gesprekken tussen Rusland en Oekraïne stil.
Over de graandeal
Enkele weken geleden sloten beide landen, onder Turkse bemiddeling, een graanakkoord. Dankzij dat akkoord kwam de export van graan uit Oekraïne opnieuw op gang. Op voorwaarde dat de graanschepen eerst gecontroleerd werden door Turkije, stemde Rusland toe met die hernieuwde export. Oekraïne wordt ook wel eens de graanschuur van de wereld genoemd en voorziet voor een groot deel in de wereldwijde graantoevoer. Heel wat landen zijn erg afhankelijk van die export. Mogelijks kan de graandeal voor landen die kreunen onder de graantekorten een oplossing bieden.
Het eerste graanschip met Ethiopië als bestemming AFP or licensors
Toch verloopt de graanexport uit Oekraïne niet volledig vlekkeloos. Een eerste schip dat vertrok met Libanon als bestemming, dobberde dagenlang rond op de Middellandse Zee omdat de koper de kwaliteit van het graan niet langer vertrouwde en de koop afgelaste. Alle andere schepen vertrokken naar hoofdzakelijk West-Europese havens, terwijl veel andere landen kreunen onder de hongersnood.
"Toch is de graandeal succesvol", vertelt professor Internationale betrekkingen van de Universiteit Antwerpen, David Criekemans, in De Ochtend op Radio 1. "Het verloopt echter te traag. Er ligt 20 miljoen ton graan te wachten in de Oekraïense havens. Straks begint dat te rotten. En dan moet de nieuwe oogst daar ook nog eens bij. De export moet dus worden opgevoerd. Misschien zal een extra deel van de wateren ontmijnd moeten worden. Daar zal Turkije een belangrijke rol in spelen."
Erdogan ontmoet Zelenski in Lviv: "Turkije is enige land dat met alle partijen in dit conflict kan praten"
Precaire toestand in Zaporizja
Ook de precaire toestand rond de kerncentrale van Zaporizja staat op de agenda van de topontmoeting. De kerncentrale is handen van Russische strijdkrachten en wordt zowel door Oekraïense als de internationale gemeenschap met argusogen in de gaten gehouden. Russische troepen bestoken Oekraïense doelwitten vanuit de kerncentrale. De Russen voelen zich erg veilig in hun nieuwe militaire basis, want uit angst voor een kernramp durven Oekraïense troepen de centrale niet te bestoken. De nucleaire reactoren van Zaporizja worden dus gebruikt als een nucleair schild.
De restanten van een raket nabij de kerncentrale van Zaporizja - beelden van het Russisch ministerie van Defensie Russian Defense Ministry Press Service
Ondanks de schrik voor een nucleair lek, waren er vorige week toch op drie dagen ontploffingen op het grondgebied van de centrale. Het Russische ministerie van Defensie verspreidde beelden van onontplofte raketten in buurt van de kerncentrale van Zaporizja. De twee landen wijzen met de vinger naar elkaar. Volgens Rusland worden ze bestookt met Oekraïense raketten, volgens Oekraïne zijn de raketten van de Russen. Dat laatste is wat minder evident, omdat Oekraïne daarmee impliceert dat Rusland zijn eigen troepen zou bestoken.
"De medewerkers van de kerncentrale worden geïntimideerd, er verdwijnen ook medewerkers. De Russen zouden ook kunnen beslissen om de diesel van noodgeneratoren te gebruiken en dat is natuurlijk niet zonder gevaar", vertelt Criekemans. "Het is een erg moeilijk dossier waar Turkije dan onvoldoende expertise in heeft. Daar moet worden gezocht naar oplossingen. Kan het Internationaal Atoomagentschap toegang krijgen tot de site? Kan er een militair vrije zone worden gecreëerd? Maar hoe gaat men dat implementeren op het terrein?"
Een politieke uitweg
Een derde, groot dossier bestaat uit het vinden van een politieke uitweg uit de oorlog. Toch is dat volgens Criekemans een erg moeilijke opgave en zullen die gesprekken vooral "exploratief" zijn. Het overleg in Lviv staat gepland om 14 uur. Vrijdag reist de secretaris-generaal door naar de Oekraïense havenstad Odessa en zaterdag bezoekt hij de Turkse stad Istanbul. Daarna keert hij terug naar het VN-hoofdkantoor in New York.
Antonio Guterres (links) bezoekt de universiteit van Lviv, voorafgaand aan de gesprekken met Erdogan en Zelenski AFP or licensors
